26.04.2024 Скопје
На Антарктикот мразот се менува – од минимум во лето до максимум во зима, но во последниве години обемот на морскиот мраз е намален во лето и поголемиот дел од овој морски мраз не е на повидок. И научниците се повеќе се загрижени дека можеби никогаш нема да се врати.
„Антарктикот изгледа многу далечен, но морскиот мраз таму е толку важен за сите нас“, изјави научникот за поларна клима Ела Гилберт.
До неодамна, морскиот мраз на Антарктикот флуктуираше помеѓу релативно стабилните летни минимуми и зимските максимални. Но, по рекордното ниско ниво во 2016 година, работите почнаа да се менуваат. Наскоро следеа уште две рекордни ниски падови, вклучувајќи го и најниското досега забележано во февруари 2023 година. Како што започна зимата во март истата година, научниците се надеваа дека ледената покривка ќе се врати. Но, она што се случи наместо тоа ги запрепасти: мразот на Антарктикот доживеа шест месеци рекордно ниско ниво. Во екот на зимата во јули, на континентот му недостасуваше парче мраз поголемо од Западна Европа.
„Сите мислевме дека минимумот е толку лош како што ќе биде. морскиот мраз достигна уште едно скоро рекордно ниско ниво: само 766.400 квадратни милји на 20 февруари. Имаше длабока „промена на режимот“ на Антарктикот и научниците се тркаат да разберат што ќе се случи следно. Кога ќе се нагласи кој било дел од климатскиот систем, тој има брановидни ефекти кои се чувствуваат низ целиот свет – не мора веднаш, но многу години подоцна“, рече Гилберт.
Отчукувањето на срцето на океанот
Кога летото се претвора во зима на Антарктикот, морскиот мраз се шири од неговите ниски од околу три милиони квадратни милји до седум милиони квадратни милји, покривајќи четири проценти од површината на Земјата во неправилна, порцеланска површина. Поголемиот дел од овој морски мраз расте во зима во текот на повеќенеделната поларна ноќ, во областите на отворена вода на пловечката ледена полица што го обвива континентот. Разнесени од жестоки внатрешни ветрови, дупки во морската вода или полинија. Крајбрежниот леден мозаик служи за различни цели. Прво, овој морски леден ров ја загрева морската вода од сè понесигурниот копнен мраз на континентот, заштитувајќи ги неговите висечки глечери. Површината на морскиот мраз, исто така, рефлектира дел од сончевата енергија назад во вселената во процес познат како ефект на албедо.
Пловечките платформи исто така играат клучна улога во екосистемот на Антарктикот, обезбедувајќи живеалиште за суштества како што се пингвините. Морскиот мраз, исто така, помага при движење на подвижната лента на океанската циркулација. Всушност, 40 проценти од глобалниот океан потекнува од брегот на Антарктикот, што го прави витален за регулирање на регионалната клима низ планетата.
Гледано на овој начин, ритмичкото проширување и контракција на ледената покривка е како чукање на срцето, туркајќи хранливи материи, кислород и топлина низ целиот свет и влечење на јаглерод диоксид во длабокиот океан, каде што околу 30 проценти од емисиите на јаглерод се заробени стотици години.
Надвор од границите
Иднината на Арктикот отсекогаш била едноставна и мрачна: постојан пад на ледената покривка од повеќе од 12 проценти секоја деценија.
Сепак, на спротивниот крај на планетата, Антарктикот изгледаше како да ги победува шансите. До 2015 година, површината на мразот на Антарктикот не само што издржуваше – таа беше малку зголемена и, всушност, достигна највисоко ниво на сите времиња во 2014 година. Тоа значи дека кога остриот пад дојде во 2016 година, научниците не беа сигурни дали набљудувањата на случајен настан или застрашувачка, фундаментална промена.
„Можно е она што се случи во последните седум години само да продолжи“, рече Мартин Сигерт, глациолог кој ја водеше истрагата за намалувањето на морскиот мраз на Антарктикот.
Клучен фактор што придонесува за брзото топење на Арктикот е процес наречен површински албедо повратни информации. Кога морскиот мраз се топи, тој открива потемни води кои апсорбираат повеќе сончева светлина. Оваа злобна инверзија на ефектот албедо го претвори Арктикот од фрижидер во радијатор и сега се загрева четири пати побрзо од остатокот од светот.
„Ако секоја година почнеме да го губиме морскиот мраз и на Антарктикот се случи истиот процес како и на Арктикот, тогаш Антарктикот брзо ќе се загрее. Тоа ќе биде катастрофа за планетата“, рече Сигерт.
Бидејќи губењето на морскиот мраз се случува во региони со високо затоплување на океаните, второто го промени начинот на кој атмосферата и океаните комуницираат за да формираат мраз, префрлајќи го системот на Антарктикот во нова состојба. И сега Антарктикот се однесува поинаку. Пред очигледната промена, немаше врска помеѓу морскиот мраз пронајден на летниот минимум и оној на зимскиот максимум. Сега постои силна врска во оваа врска.
Што можеме да очекуваме?
Непосредните влијанија од затоплувањето се врз нас. На пример, несреќата во 2022 година предизвика масовно умирање на илјадници царски пингвини на Западен Антарктик, а научниците очекуваат да откријат уште повеќе смртни случаи од 2023 година. Исто така, во 2022 година, Источен Антарктик го доживеа најголемиот топлотен бран што некогаш е забележан. Длабоките океански струи кои го опкружуваат Антарктикот, кои веќе се забавени за 30 отсто од 1990-тите, се предвидува дека ќе се забават за дополнителни 40 отсто до 2050 година.
И покрај забрзаниот одговор предизвикан од повратните информации од албедо, научниците внимаваат да не го наречат падот на морскиот мраз на Антарктикот неповратна точка на превртување.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
