12.04.2024 Скопје
Иницијативата претставена пред неколку дена од Јенс Столтенберг, генералниот секретар на НАТО, НАТО да преземе поголема улога во снабдувањето на Украина со оружје и муниција, претставува чекор напред во односот што го имаше Алијансата кога станува збор за војната во Украина.
Главната улога во вооружувањето на Украина сега ја имаат САД преку Рамштајн групата, која се состои од педесетина земји, вклучувајќи ја и Босна и Херцеговина, и е форум каде министрите за одбрана на инволвираните земји бараат начин да испраќаат дел од нивните производствени капацитети и залихи на оружје и муниција во Украина. Столтенберг неодамна ја пофали Црна Гора за поддршката на Украина преку Дарежливиот пакет за помош на НАТО (CAP) и ги повика другите да го следат примерот.
Претседателот на Украина, Володимир Зеленски, пред неколку дена призна дека Украина ќе ја загуби војната против Русија доколку западните сојузници не ја зголемат понудата на оружје и муниција. Пред два месеци Зеленски присуствуваше на самитот Украина – Западен Балкан во Тирана, каде што предложи земјите од нашиот регион, кои главно произведуваат оружје и муниција од советски тип, да потпишат договори со Украина за соработка во областа на одбранбената индустрија. НАТО и западните сојузници ја поддржуваат оваа иницијатива, а двете земји кои би можеле најмногу да и помогнат на Украина се Србија, која произведува значително најмногу оружје и муниција, и Босна и Херцеговина, која е втора на листата на земји и далеку пред сите останати. земјите од регионот во однос на капацитетот на наменската индустрија. Официјално, соработката меѓу Србија и Украина, и БиХ и Украина не постои, пред се поради широкото противење на српскиот народ во двете земји, главно поради раширеното верување меѓу Србите дека Западот не го заштитил територијалниот интегритет на Србија на Косово.
Првиот договор со Украина беше блокиран во 2015 година поради противењето на тогашниот српски член на Претседателството, Младен Иваниќ. Со израелскиот напад на Појасот Газа, кој уследи по терористичкиот напад на Хамас, кога беа убиени повеќе од илјада израелски цивили, муслиманското население на Балканот верува дека Западот не ги третира кршењата на човековите права од Русија во Украина на ист начин како Израел во Појасот Газа, што може дополнително да го отежне официјализирањето на договорот за соработка со Украина.
Според податоците на SEESAC, организацијата на Обединетите нации која го следи извозот на оружје, муниција и воена опрема од Западен Балкан, убедливо најголем извозник на оружје и воена опрема е Србија, која во 2021 година ги извезла овие стоки во вредност од над 1,3 милијарди евра.
Се претпоставува дека по почетокот на руската инвазија во февруари 2022 година, оваа сума се зголемила уште повеќе. Србија не извезува оружје и муниција директно во Украина, но Александар Вучиќ, претседателот на Србија, во интервју за „Фајненшл тајмс“ во јуни минатата година изјави дека српските власти знаат дека голем дел од она што Србија го произведува преку посредници завршува во Украина, наведувајќи дека на Белград не може да влијае на тие текови.
Според податоците на SEESAC, Босна и Херцеговина произведува околу една третина од вкупниот капацитет на посветената индустрија во регионот, што ја става на второ место зад Србија, која произведува повеќе од 60 отсто од вкупниот капацитет. Мнозинството од БиХ капацитетот се наоѓа во ФБиХ, откако најголемиот дел од капацитетот во Република Српска беше распуштен или опустошен преку приватизација, но главните одобренија за извоз на оружје се, освен во Претседателството, каде што српската членка има право на вето, во министерствата за безбедност и надворешна трговија, кои ги држи српски персонал. Иако има информации дека оружјето од Босна и Херцеговина се наоѓа во Украина, извесно е дека повеќето од нив, како и во случајот со Србија, завршуваат таму преку посредници, без директно влијание или контрола на Босна и Херцеговина. властите. Меѓународните и дипломатските институции во Босна и Херцеговина, исто така, играат активна улога во обезбедувањето оружје и муниција од производствени капацитети, институти за ремонт или складишта индиректно да се транспортираат во Украина.
БиХ има блиска соработка со НАТО не само преку Одбранбениот преглед и процесот на партнерство, туку и преку Дејтонскиот договор, кој го дефинираше НАТО како клучен безбедносен партнер на БиХ. Ова партнерство дополнително се воспостави со донесувањето на Законот за одбрана на Босна и Херцеговина и реформите во одбраната, со кои улогата на НАТО е сè уште клучна, заедно со ЕУ, чија мисија ЕУФОР „Алтеа“ е главен безбедносен фактор во земјата, но со договорот со НАТО „Берлин плус“, со кој оперативната командна структура сè уште е во рацете на НАТО.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
