17.04.2024 Скопје
За прв пат во историјата на Хрватска парламентарни избори се одржуваат во работен ден – денеска. Ваква одлука донесе претседателот на Републиката Зоран Милановиќ, поради што дел од граѓаните ќе имаат слободен работен ден или ќе работат со намалено работно време.
Главни ривали на овие избори се Хрватската демократска заедница (ХДЗ) и Социјалдемократската партија (СДП), а резултатите од изборите покажуваат дека ниту една партија нема да освои мнозинство за независно да формира влада.
На изборите учествуваат повеќе од 15 партии, но главни ривали се ХДЗ и СДП. На чело на овие партии се актуелниот премиер Андреј Пленковиќ и Пеѓа Грбин. Но, клинчерот не е во оваа врска, туку меѓу Пленковиќ и актуелниот претседател на Хрватска, Зоран Милановиќ, кој беше и претседател на СДП до 2016 година.
На чело на државата дојде во 2020 година кога во изборната трка ја победи Колинда Грабар Китаревиќ (ХДЗ).
На парламентарните избори таа година ХДЗ освои 66 мандати од вкупно 151. Коалицијата Рестарт, во која најголема партија беше СДП, освои 44 мандати. Владата ја формираше ХДЗ. Аналитичарите оценуваат дека борбата овојпат ќе биде многу понеизвесна.
Иако Милановиќ не е лидер на СДП, овој изборен циклус го одбележа конфликтот меѓу Пленковиќ и Милановиќ.
Пленковиќ најави дека ќе ја предводи листата на ХДЗ и дека неговата партија е подготвена за борба.
Речиси еден ден подоцна Милановиќ ненадејно објави дека ќе ја предводи листата на СДП на парламентарните избори. Својата одлука ја соопшти кога се појави на прес-конференција со лидерот на СДП, Пеѓо Грбин.
Милановиќ рече дека нема да поднесе оставка од сегашната функција, туку тоа ќе го направи по победата на СДП. На неговата одлука реагираше и Уставниот суд, кој констатира дека овие две функции се неспоиви.
Имено, му било кажано дека мора да престане да учествува во кампањата доколку не сака да се повлече од функцијата претседател. Според мислењето на Уставниот суд, тој не може да биде кандидат за пратеник, ниту за премиер, ниту може да учествува во кампања додека е претседател на Републиката.
Иако Милановиќ тврдеше дека не се откажува од својата амбиција и план да биде премиер, по одлуката на Уставниот суд СДП престана да го споменува името на Милановиќ во текот на кампањата.
Предизборните анкети предвидуваат дека ХДЗ ќе биде релативен победник на претстојните парламентарни избори, но ниту една партија нема да може да го направи тоа самостојно.
Предизборното оценување по изборни единици покажа дека ХДЗ може да освои 60 мандати во десет изборни единици каде се избираат по 14 пратеници, а коалицијата околу СДП 44.
СДП традиционално нема список за дијаспората, која со години се користи за зајакнување на ХДЗ, особено поради големиот број гласачи во соседна Босна и Херцеговина.
Хрватскиот Сабор или Собрание има 151 место, така што за мнозинство во хрватскиот Сабор потребно е да се соберат 76 мандати.
Право на глас на изборите имаат вкупно 3.733.283 хрватски граѓани, што е за 127.000 или три отсто помалку од претходните парламентарни избори во 2020 година. Тие се поделени во вкупно 12 изборни единици – 10 се распоредени на територијата на сите окрузи во Хрватска, 11-та е гласот на дијаспората, а 12-тата е составена од гласачи на националните малцинства.
Во секоја од првите 10 изборни единици, во парламентот се избираат по 14 пратеници, додека тројца пратеници се избираат од дијаспората и Хрватите кои живеат во Босна и Херцеговина, а осум доаѓаат од редовите на партиите на Србите и другите малцинства. Во 11 изборни единици беа запишани вкупно 165 листи, заедно со уште 17 кандидати од малцинските листи.
Изборите во Хрватска се важни и за српската малцинска заедница. Милорад Пуповац, претседателот на Независната демократска партија на Србија, донесе одлука партијата сама да излезе на парламентарните избори во 12-та изборна единица.
На овие избори учествуваат: Автохтона-Хрватска партија на права-Дражен Келеминец-ХСП, Фокус Република, Партија на решителност и правда, Партијата на Иван Пернар, Татковинско движење – Право и правда – Демократска ХСС – Зелена листа, Хрватска демократска заедница, Социјал-либерална партија – Хрватска демократска христијанска партија учествуваат на изборите – Хрватска народна партија – Хрватската партија на пензионери, Хрватската партија на граѓанскиот отпор, Хрватската партија на правата – Хрватската било – Хрватската селска партија.
Учествуваат и Демократскиот сојуз на Меѓимурје, Мост – Хрватски суверени – Хрватската конзервативна партија – Независна младинска листа, можеме! – Сакаме правда, Независна листа, Независна платформа на Северот, Работнички фронт, Социјалдемократска партија на Хрватска – Центар Хрватска селска партија – Далија Орешковиќ и луѓе со име и презиме – Народна партија – Реформисти – Граѓанско-либерална алијанса, пензионери заедно – Партија на пензионери – Блок пензионерите заедно – Демократска партија на пензионери.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
