09.06.2025 Скопје
Растечкиот јавен долг станува сè поголема закана за глобалната економска стабилност. Инвеститорите сè повнимателно ги следат фискалните политики на водечките земји, а САД и Јапонија моментално се под посебна лупа, кои заедно сочинуваат речиси една третина од светскиот БДП.
Откако „Мудис“ го откажа последниот кредитен рејтинг ААА за САД, пазарите реагираа бурно. Во исто време, слабиот интерес за јапонските државни обврзници предизвикува растечка вознемиреност кај инвеститорите.
Иако сè уште не се случила отворена должничка криза, предупредувачките знаци стануваат сè почести. Април донесе масовна распродажба на американските обврзници, а новиот закон за даноци и трошоци промовиран од претседателот Доналд Трамп би можел да го зголеми долгот на САД за 3,3 трилиони долари до 2034 година, според Комитетот за одговорен федерален буџет.
Џејми Дајмон, извршен директор на „Џеј Пи Морган Чејс“, предупреди на „пукнатина на пазарот на обврзници“ предизвикана од неконтролирано трошење. Сепак, статусот на доларот како глобална резервна валута сè уште ги штити САД.
Секретарот на финансии Скот Бесент тврди дека државата „никогаш нема да биде во позиција да не ги отплаќа своите долгови“.
Со години, Јапонија се сметаше за доказ дека високиот долг не мора да предизвика криза. Сепак, ситуацијата се менува. Јавниот долг на Јапонија сега е двојно поголем од нејзиниот БДП – највисок меѓу развиените земји.
Во мај, приносите на долгорочните јапонски обврзници достигнаа рекордни нивоа, а аукцијата на 20-годишни обврзници беше најслаба од 2012 година. Традиционалните купувачи – пензиските фондови и осигурителните компании – ја намалуваат каматата. Банката на Јапонија, која поседува речиси половина од пазарот на обврзници, забележа пад на своето портфолио за прв пат по 16 години.
Премиерот Шигеру Ишиба е под притисок истовремено да ги зголеми трошоците и да ги намали даноците – деликатна рамнотежа. Иако владата размислува за постепено намалување на издавањето долгорочни обврзници, пазарите остануваат нестабилни.
„Слабите јапонски аукции се знак за подлабока нестабилност“, предупредува Јан фон Герих од Нордеа банка.
Во Велика Британија, каде што јавниот долг достигнува 100 отсто од БДП, се очекува канцеларката Рејчел Ривс следната недела да презентира повеќегодишен план за владини трошоци. Во земја каде што каматните стапки на 30-годишните обврзници надминуваат 5 проценти, ова ќе биде клучен тест за довербата на пазарот.
Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) советува строга фискална дисциплина. Сем Линтон-Браун од БНП Париба верува дека раното прекинување на продажбата на обврзници на Банката на Англија би можело да ја стабилизира ситуацијата.
Во Франција, тензиите се малку намалени. Премијата за ризик во однос на германските обврзници се намали од 90 на 66 базични поени, а премиерот Франсоа Бајру планира да презентира четиригодишен план за намалување на дефицитот во јули. Сепак, отпор во парламентот е можен.
„Франција не постигна никаков напредок во намалувањето на долгот од пандемијата“, предупредува Елиезер Бен Зимра од Кармињак.
За разлика од другите, Италија се опоравува. Политичката стабилност и подобрениот кредитен рејтинг ја подобрија позицијата на земјата. Дефицитот беше намален од 7,2 отсто од БДП во 2023 година на 3,4 проценти во 2024 година, со цел да се намали на 2,9 отсто до 2026 година.
„Овој вид напредок беше незамислив до вчера“, вели Кенет Брукс од „Сосиете женерал“.
Разликата во приносите помеѓу италијанските и германските обврзници сега е под 100 базични поени, што е најниско од 2021 година.
Финансиските аналитичари, исто така, предупредуваат на пошироки геополитички ризици, вклучувајќи нови тарифи и трговски тензии поттикнати од администрацијата на претседателот Трамп. Според ММФ, глобалниот јавен долг би можел да порасне од сегашните 92 отсто од светскиот БДП на 117 проценти до 2027 година.
„Тоа сценарио може да биде премногу оптимистичко ако трговските тензии се влошат“, вели Витор Гаспар од ММФ.
За споредба, по Втората светска војна, во 1946 година, глобалниот долг изнесуваше 150 отсто од светскиот БДП, но потоа се намалуваше со години. Денес, заканата од нејзин повторен раст станува најважното прашање на глобалната финансиска безбедност.
Подготвено од М.Д.
About Author
