26.05.2025 Скопје
Според најновите податоци на Светска банка, Полска ја стигна Јапонија во однос на БДП по глава на жител, прилагоден според куповната моќ, и сега е на добар пат да ја престигне.
БДП по глава на жител во Полска е 49.464 долари, додека во Јапонија е 50.206 долари. За споредба, Обединетото Кралство има 58.906 долари. Оваа бројка покажува колку полската економија се трансформирала во последните две децении.
Пред дваесет години, Полска имаше само 48 проценти од просечниот БДП по глава на жител на Европската Унија. Денес, таа бројка се искачи на 82 проценти, што е изедначено со Португалија. Полската економија се удвои во последните 20 години, со раст што е побрз од кој било од нејзините централноевропски соседи и двојно поголем од просекот на ОЕЦД.
Просечниот годишен раст на полскиот БДП од 1996 до 2024 година изнесуваше 3,88 проценти, со рекордни 7,1 проценти во 2007 година. Во истиот период, стапката на невработеност падна од над 20 проценти на само 2,6 проценти – далеку под просекот на Европската унија (5,8 проценти) и еврозоната (6,2 проценти). Се очекува растот да достигне 3,4 проценти во 2025 година, поттикнат од реформите и инвестициите поттикнати од европските фондови.
Економскиот успех на Полска е еден од најимпресивните во Европа во последните 30 години. Од сиромашна постсоцијалистичка земја што минуваше низ тешка транзиција во 90-тите, Полска прерасна во една од најдинамичните економии во ЕУ.
Сè започна со Солидарност и „шок терапија“
Откако Полска се префрли на повеќепартиски систем и го напушти социјалистичкиот економски систем, постигнат е огромен напредок. Под водство на синдикатот „Солидарност“ беше основана повеќепартиска и капиталистичка Полска, која прерасна во движење, а потоа и во партија и добитник на Нобеловата награда за мир, Лех Валенса.
Веднаш беа иницирани економски и политички реформи со цел што побрзо да се оддалечи од социјализмот и еднопартиското владеење. Уште во 1989 година, беше создаден план за таканаречената „шок терапија“, збир на економски политики воведени со намера да предизвикаат ненадеен премин од социјализам во капитализам, наречен „План Балцерович“ по тогашниот министер за финансии.
Беше овозможен банкротот на државните претпријатија, кои дотогаш беа одржувани во живот без оглед на тоа дали беа продуктивни, профитабилни и одржливи. Финансирањето на дефицитот на државниот буџет со издавање нови пари од страна на централната банка е забрането. Преференцијалните кредити за државните претпријатија се укинати, а каматната стапка е поврзана со инфлацијата.
Растот на платите што ја надминува инфлацијата, која таа година надмина 200 проценти, беше забранет. На странските државјани и компании им е дозволено да инвестираат во Полска и слободно да ја префрлаат добивката во странство. Националната валута беше конвертирана во валута со која слободно се тргува на меѓународниот пазар. Западните меѓународни финансиски институции, Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) и Светската банка, исто така, помогнаа.
Првите две години по „шок-терапијата“ беа проследени со голема криза, но растот на БДП се врати во 1992 година. До 1995 година, земјата веќе се врати на нивото пред реформите. Оттогаш, економијата растеше многу побрзо отколку во развиените западноевропски земји, а во 2003 година, Полска се приклучи на ЕУ.
Таа е единствената земја-членка на ЕУ што ја избегна кризата од 2008 година и една од ретките во светот (освен за сиромашните). БДП по глава на жител, прилагоден за ценовните разлики, беше една третина од германскиот во 1995 година, а две третини во 2021 година.
Денес, Полска е неопходен дел од економијата на ЕУ и индустриска сила во пораст. Додека во ЕУ уделот на индустриските работници (вклучувајќи го и градежниот сектор) континуирано се намалува, од 34 проценти во 1991 година на 25 проценти во 2019 година, Полска успеа да го зачува својот индустриски сектор. Има поголем процент на индустриски работници од Кина.
Главните предности на Полска се нејзината стратешка локација, големата популација, членството во Европската Унија, економската стабилност, образованата работна сила и стабилните јавни финансии. Банкарскиот сектор е стабилен, а покрај отворениот пазар, ЕУ потпиша 37 билатерални трговски и инвестициски договори со земји како Иран, Бангладеш, Чиле, Аргентина, Канада и други.
Транспортната врска со Германија и географската положба во срцето на Европа им овозможуваат на компаниите да го снабдуваат огромниот пазар од Полска за краток временски период и по ниски трошоци. Тоа е традиционално фискално одговорна земја, со јавен долг под 50 проценти од БДП, а населението е помалку задолжено отколку во другите земји од ЕУ.
Странските инвеститори најчесто ги наведуваат бавноста на државната бирократија и ниската мобилност на работната сила како проблеми.
Подготвено од М.Д.
About Author
