17.05.2025 Скопје
Во луксузната сала на Ланкастер Хаус во Лондон, под величественото скалиште инспирирано од Версај и на местото каде што Шопен некогаш свирел за кралицата Викторија, овој месец се собраа највисоките британски и европски функционери.
На дневен ред беа прашањата за војната во Украина, европската безбедност и, за прв пат по Брегзит, подготовките за самитот Велика Британија-ЕУ, кој ќе се одржи в понеделник на 19. мај.
Британскиот министер за надворешни работи, Дејвид Лами, го нарече состанокот важен момент, а самитот следната недела се опишува како почеток на нова фаза во односите меѓу Велика Британија и ЕУ. Потоа премиерот Кир Стармер ќе биде домаќин на лидерите на европските институции и ќе објави нова „стратешка соработка“.
Но, што всушност значи ова за Велика Британија? Дали е тоа враќање преку мала врата во ЕУ или обид Брегзит да се направи пофункционален?
Во центарот на разговорите е договорот за безбедност со ЕУ, кој е предмет на разгледување од 2020 година, но никогаш не е склучен. Шефицата за европска надворешна политика, Каја Калас, изјави дека проблемите од минатото се зад нив и дека соработката е неопходна поради глобалните закани.
„Треба да продолжиме напред со ова партнерство“, рече Калас.
Британската влада тврди дека партнерството нема да го загрози НАТО, туку ќе го надополни, особено во области како што се енергетската безбедност, миграцијата и спречувањето на криминалот. Исто така, се предвидува дека британските компании би можеле да имаат корист. На пример, ако Обединетото Кралство е дел од европската програма SAFE, ќе има пристап до 150 милијарди евра финансирање за безбедносни проекти.
Во Велика Британија, интересот е за таканаречениот ветеринарен договор, со кој би се отстраниле некои гранични контроли врз прехранбените производи. Министерот Ник Томас-Симондс вели дека целта е да се намалат цените на храната, што беше ветено во изборната манифестација на Лабуристите.
Претприемачката Џулијан Понан, чија компанија извезува вегански грицки, вели дека бирократијата ја спречува да продава во ЕУ: „Една вработена дури морала да носи примероци во куфер за да избегне задржување на границата“.
Но, таков договор би значел дека Обединетото Кралство ќе мора да ги почитува европските правила за храна и со тоа повторно да биде предмет на контрола на европските судови. Конзервативците го нарекуваат „самит за предавање“, а партијата Реформа на Велика Британија тврди дека Велика Британија повторно се „продава“ на Европа.
Иако владата тврди дека не се враќа во царинската унија, единствениот пазар или слободата на движење, противниците на Кир Стармер стравуваат дека овие чекори се вовед во „членство во ЕУ 2.0“.
Сепак, некои веруваат дека Велика Британија не ги користи доволно можностите. Либералните демократи повикуваат на подлабока трговска соработка и велат дека британските компании „пукаат од фрустрација“ затоа што не можат полесно да соработуваат со ЕУ.
Следната година истекува договорот што им дозволува на европските бродови да ловат риба во британските води. ЕУ сака продолжување, а британските преговарачи би можеле да го искористат тоа како предност за други отстапки, како што е договор за безбедност.
Сепак, Велика Британија останува зависна од европските пазари за извоз на риба, што му дава на Брисел преговарачка предност. Преговорите, како што се очекува, ќе бидат тешки.
Исто така, се повеќе се зборува за можноста за воведување програма за размена на млади, која би им овозможила на граѓаните под 30 години да живеат и работат од двете страни на Ламанш. Иако владата долго време тврдеше дека такви планови не постојат, тонот сега се менува. Планираната програма би била строго контролирана и нема да вклучува слобода на движење.
Лабуристичката влада вели дека соработката со ЕУ ќе биде прагматична, фокусирана на она што им користи на граѓаните, а не на идеолошки борби.
Професорката Паула Сариџ од Британскиот универзитет во Бристол верува дека повеќето гласачи не се загрижени за легалната имиграција, туку за нелегалните преминувања, како оние што се прават со мали чамци преку Ламанш.
„На повеќето луѓе не им пречи што младите луѓе доаѓаат на работа или студирање“, рече таа. Премиерот Стармер вели дека Велика Британија нема повторно да се приклучи на царинската унија или на единствениот пазар. Но, тој сака „да го направи Брегзит да функционира“ и да изгради „амбициозен однос со европските партнери“.
За некои тоа е продажба на суверенитет, за други тоа е паметен пресврт. И самитот во Лондон можеби нема да влезе во историјата како Ватерло, но би можел да означи нова насока за британската политика кон Европа.
Подготвено од М.Д.
About Author
