17.04.2025 Скопје
САД и Кина се во опасна трговска војна. Двете најголеми светски економии меѓусебно се казнуваат со царини, а Доналд Трамп бара самиот Пекинг да бара договор со неговата администрација.
Иако Кина зависи од САД како речиси незаменлив пазар за извоз на индустриски производи, експертите предупредуваат дека Вашингтон не треба да ја потценува способноста на Пекинг да се спротивстави на присилната тактика што ја користи Трамп.
Преговарачката моќ на Кина лежи во комбинација на централизирана политичка контрола, се повеќе различни извозни пазари и речиси монополска позиција во производството на стратешки важни суровини, вклучително и ретки метали. Единственото прашање е колку Кина може да ја искористи оваа предност без да ја загрози сопствената економија.
Кина може полесно да го замени американскиот увоз
Минатата година Кина имаше трговски суфицит со САД од речиси 300 милијарди долари, а околу 15 отсто од целиот кинески извоз отиде на американскиот пазар. Тарифите на Трамп од 145 отсто би можеле да му нанесат сериозни загуби на Пекинг.
Но, меѓународните економисти истакнуваат клучен факт: Кина може полесно да го замени американскиот увоз отколку што САД можат да го заменат кинескиот увоз.
Извозот на САД во Кина претежно се состои од земјоделски производи како што се соја, памук, говедско месо и живина, односно стоки со ниска додадена вредност. Од друга страна, кинескиот извоз во САД вклучува електроника, машини и преработени минерали, кои се многу посложени стоки.
Марта Бенгоа, професорка по меѓународна економија на Градскиот универзитет во Њујорк, вели дека САД и Кина сè уште се силно меѓусебно зависни, но тој ризик става голем дел од товарот на американската страна.
„Зависноста на САД од Кина е поголема бидејќи Кина може полесно да најде други извори за земјоделски производи, додека на САД им е потешко да ги заменат електрониката и машините. Пекинг веќе купува соја од Бразил, на пример, што и дава одредена предност“, рече Бенгоа.
Јасно е дека војната ја погодува и Кина
Дополнително, слабеењето на доларот го поскапи американскиот увоз.
Сепак, трговската војна ја погодува и Кина, особено увозот на високотехнолошки производи од САД, како што се делови за авиони, фармацевтски производи и полупроводници, иако Вашингтон веќе се обиде да го ограничи кинескиот пристап до чипови во последниве години. Голем број американски компании се длабоко вклучени во кинеските синџири на снабдување.
Аналитичарите на Goldman Sachs проценуваат дека помеѓу 10 и 20 милиони кинески работници се изложени на работни места поврзани со извозот во САД. Како што истакнаа минатата недела, комбинацијата на екстремно високи царини, намален извоз и забавување на глобалната економија врши сериозен притисок врз кинеската економија и пазарот на труд.
Заобиколувања при увоз
Откако Вашингтон воведе секторски царини за челик, алуминиум, соларни панели и машини за перење за време на првиот мандат на Трамп, Кина се обидува да ја намали својата зависност од американските потрошувачи. Учеството на кинескиот извоз во вкупниот американски увоз падна од 21 отсто (2016) на 13,4 отсто минатата година, покажуваат официјалните податоци на САД.
Во исто време, кинеските производители го преместуваат производствениот капацитет во земјите од Југоисточна Азија, како што се Виетнам и Камбоџа, каде што ја користат поевтината работна сила и намалената изложеност на американските царини. Кинескиот извоз во Виетнам скокна за 17 отсто во март, според новите податоци.
Засега не е познато колку Трамп ќе биде решен да го затвори овој „заден канал“ за кинескиот извоз. Виетнам, кој моментално има трговски суфицит со САД од 124 милијарди долари, се соочува со закана од „реципрочна“ тарифа од 46 отсто, иако нејзината примена во моментов е одложена за 90 дена.
„Ова им дава на двете страни 90 дена да се обидат да најдат решение“, рече Алиша Гарсија Хереро, главен азиско-пацифички економист во француската банка Натикис и виш соработник во Институтот Бригел.
Кина е исклучително отпорна
Дури и да се запре целосно кинескиот извоз во САД, таа оценува дека тоа нема да има катастрофални последици за кинеската економија. Земјата минатата година порасна за 5 отсто, а дури 1,5 процентни поени од тој раст дојде од трговскиот суфицит од речиси 1 трилион долари.
„Кина е огромна економија и исклучително отпорна“, вели Гарсија Хереро.
Некои аналитичари предупредуваат дека обидите на Кина да го пренасочи вишокот капацитет на пазари како што се ЕУ, Индија и земјите од глобалниот југ може да предизвикаат негативни реакции.
„Поради вишокот стоки што Кина ќе се обиде да ги пласира на пазарот, можеме да очекуваме и други земји да реагираат за да го спречат поплавувањето на пазарот“, рече Алекс Капри, предавач на Националниот универзитет во Сингапур.
Кина црпи дополнителна моќ од големите износи на американскиот државен долг што го држи. Теоретски, Пекинг би можел да продава обврзници за да ја намали изложеноста. Ова може да ја поткопа довербата во американските инвестиции и дополнително да ја намали вредноста на доларот и американските обврзници.
Важни суровини
Покрај тоа, САД се во голема мера зависни од Кина за метали од ретки земји, кои се клучни за модерното производство, вклучувајќи ги и батериите за електрични возила. Кина контролира повеќе од две третини од светското производство на ретки метали и повеќе од 90 отсто од нејзиниот капацитет за преработка, што и дава стратешка предност.
Трамп ги иззема критичните суровини кога го воведе првиот пакет тарифи, препознавајќи ја чувствителноста на американската индустрија. Но, дури и тоа можеби нема да биде доволно ако Кина одлучи да изврши контранапад. Кина минатата недела воведе контрола на извозот на уште седум ретки метали, вклучувајќи диспрозиум и тербиум, клучни компоненти за млазни мотори и електрични возила.
Кина е помалку подложна на политички притисок од Америка
Иако кинеската комунистичка партија не е имуна на јавното незадоволство, таа е помалку подложна на политички притисок отколку Белата куќа, која веќе мораше да се справи со нестабилноста на берзата и растот на цените.
Алфредо Монтуфар-Хелу, раководител на Центарот за Кина во американскиот тинк-тенк The Conference Board, истакнува дека и покрај сопствените предизвици, Пекинг влегува во овој трговски конфликт со поголема способност да ја стимулира економијата доколку дојде до забавување.
Во исто време, постојат неколку алатки за манипулација на домашниот пазар кои се внимателно следени од кинеските власти како индикатори за социјалната стабилност и економското расположение. Во последните недели државата силно интервенираше, а таканаречениот „национален тим“ на државните институции се координираше за поддршка на цените на акциите.
САД чувствуваат поголем притисок во моментов
Сепак, властите се исклучително чувствителни на јавното незадоволство. Крајот на тригодишните ограничувања на корона вирусот во 2022 година дојде многу брзо по протестите во поголемите кинески градови.
„Само врз основа на реакцијата на пазарот, би рекол дека САД чувствуваат поголем притисок во моментов“, рече Џулијан Еванс-Причард, главен економист за Кина во Capital Economics. „САД се под поголем притисок да седнат и да преговараат“.
Но, првите знаци на трговска војна, како што се одложувањата на испораките од кинеските пристаништа, сè уште не се прелеале во отворено незадоволство во јужните индустриски региони на Кина.
„Не сум сретнал ниту еден човек, дури ни производители директно погодени од царините, кои го обвинуваат Пекинг за тоа“, рече странски индустријалец од провинцијата Гуангдонг, додавајќи: „Расположението што го видов е попркосно. Мислам дека кинеските власти сега целата ситуација ја претвораат во прашање на национална гордост“.
Подготвено од М.Д.
About Author
