03.03.2025 Скопје
И покрај огромните финансиски инјекции што владите ги внесоа во економијата во последниве години, отпуштањата станаа секојдневие низ Европа. Покрај економското, расте и политичкото незадоволство, како и политичките екстреми.
Работниците во фабриката за гуми Мишелин во Шоле, мал француски град, биле повикани на состанок тој ден, не сомневајќи се дека ќе слушнат вести што ќе им го променат животот. Солзи, бес и тишина ја исполнија просторијата додека раководството најави затворање на фабриката и отпуштање на сите вработени.
И покрај милионите евра владина поддршка, Мишелин заклучи дека повеќе не може да се натпреварува со азиските производители. Ширум Франција отпуштени се 1.254 работници, што е само дел од поширокиот проблем што го засега европскиот индустриски сектор.
Економски пад и политички пресврт
Индустриското производство во еврозоната падна за 1,2 отсто минатата година, продолжувајќи го трендот што збриша повеќе од 2,3 милиони работни места во последните 15 години. И покрај огромните финансиски инјекции што владите ги вбризгуваа во економијата, отпуштањата станаа секојдневие. Француските компании како Auchan, Vale и ArcelorMittal исто така се принудени на масовни отпуштања, а не е поштеден ниту европскиот индустриски мотор, Германија. Мишелин затвора две фабрики таму, а Фолксваген укинува 35.000 работни места.
А со економскиот пад доаѓа и политичката нестабилност. Во Франција, екстремно десничарскиот Национален фронт на Марин Ле Пен постигна историски изборен успех на минатогодишните парламентарни избори, а истото сценарио се одигра и на германските општи избори минатата недела, на кои Алтернативата за Германија (AfD) освои повеќе од една петтина од гласовите.
Напливот на крајната десница во Германија, исто така, го поттикна напливот на крајната левица. Екстремната десница победи на изборите во Австрија оваа есен. Незадоволството кај луѓето од економската состојба полека се претвора во незадоволство кај луѓето од севкупната општествена состојба. Се погласни се предупредувањата за можни социјални немири како оние што ги предизвикаа „жолтите елеци“ во Франција пред пет години, кои потоа се проширија и во други земји.
„Бавната агонија“ на европската индустрија
Поранешниот претседател на Европската централна банка Марио Драги предупреди на „бавната агонија“ на Европа во својот долгоочекуван извештај минатата година, доколку не се најде решение за економската криза. Работниците во фабриката Мишелин во Шоле веќе чувствуваат таква агонија. По најавата за затворање, тие реагираа со штрајк и блокирање на влезот во фабриката.
И покрај тоа, незадоволството расте. „Мишелин оствари профит од 3,6 милијарди евра во 2023 година, но сепак отпушта работници за да го максимизира профитот“, вели Жак Ру, еден од вработените. Тој и неговите колеги сметаат дека отпуштањата се неоправдани и дека производството се префрла во земји со помали трошоци за работна сила, како што е Полска.
„Ни рекоа дека Кинезите ни ги земаат работните места, но тоа е целосна лага“, додава Ру, предупредувајќи дека големите корпорации не треба да отпуштаат работници додека остваруваат рекордни профити.
Дали е решението државната помош?
Франција вбризгуваше околу 27 милијарди евра годишно во својата индустрија помеѓу 2020 и 2022 година. Иако стимулациите првично донесоа позитивни резултати, трендот се промени минатата година. И покрај напорите на претседателот Емануел Макрон да ја заживее индустријата, затворањето на фабриките низ Европа ги покажува ограничувањата на овој пристап.
Министерот за индустрија и енергетика Марк Ферачи тврди дека владата прави се што може за да го спречи одливот, но нагласува дека „не можеме да ја спасиме секоја работа“.
Од друга страна, економистот Филип Агион предупредува дека Европа мора да ги пренасочи ресурсите кон иновации и истражување доколку сака да остане конкурентна. „Европа ги има истите водечки компании како и пред 25 години. Во САД, тоа не е случај“, истакна тој, сугерирајќи дека заостануваме во секторите како вештачката интелигенција и напредните технологии.
Само неколку дена по неговата инаугурација, Доналд Трамп објави дека Вашингтон обезбедил огромен пакет од 500 милијарди евра за растечкиот сектор за вештачка интелигенција во земјата. Франција има сопствен план за вештачка интелигенција, вреден 109 милијарди евра, додека ЕУ има за цел да ги зголеми инвестициите во оваа област до вредност од 200 милијарди евра.
Индустриските титани и политичарите можеби се радуваат на ваквите најави, но да им се каже на работниците дека ќе останат без работа денес за да се направи простор за подобри работни места утре не е лесно сварлива работа.
„Тоа е политичка порака што е малку непријатно да се слушне“, рече француската економистка Сара Гилу, истакнувајќи дека креативното уништување и нејзините социјални последици се секогаш непопуларни на краток рок.
Екстремите растат во сиромаштија
„Економското незадоволство е секогаш плодна почва за политичко незадоволство“, додаде таа.
Дури и ако работниците во Мишелин и другите европски фабрики најдат нови работни места, бранот отпуштања веројатно ќе го поттикне незадоволството од владејачката политичка гарнитура.
Ова е особено точно во Франција, каде што Макрон, кој некогаш се сметаше за модел на добро економско владеење, го губи теренот пред противниците од екстремната десница и екстремната левица, кои го обвинуваат дека е одговорен за, како што го опишуваат, економскиот колапс на земјата и вртоглавиот раст на буџетскиот дефицит.
„Сега плаќаме за ефектите од катастрофалната политика“, рече Орели Труве, претседател на Комитетот за економски прашања на Националното собрание и член на левичарската партија „Франција Покорена“.
Останува прашањето дали Европа ќе најде излез од економската стагнација или ќе продолжи да се соочува со последиците од индустрискиот самрак.
Подготвено од М.Д.
About Author
