11.02.2025 Скопје
Додека германската економија продолжува да има слаби резултати, а Франција останува во средината, јужноевропските земји станаа движечка сила зад економскиот моментум во еврозоната.
Растот во јужна Европа е „на тапет“ од 2024 година, при што земјите од периферијата на еврозоната отскокнуваат од неодамнешниот пад на растот со побрзо темпо од нивните северни, далеку поголеми соседи. Шпанија и Италија, а во помала мера и Португалија и Грција, имаа корист од закрепнувањето на туризмот и повисоките плати што поттикнаа пораст на потрошувачката. Во исто време, овие економии беа помалку погодени од глобалниот пад на производството и зголемената цена на гасот откако Русија ја нападна Украина.
Јужните економии имаа корист од ефектот на доспевање од кризите во 2008 и 2012 година. Сериозно погодени од овие настани, сите овие земји, освен Италија, имаат корист од помошта од ЕУ. Оттогаш, Португалија и Грција ги искористија придобивките од мерките за штедење, а шпанскиот сектор за недвижности значително закрепна. И покрај грчкиот исклучок, сите овие земји се вратија на нивото на БДП пред кризата на суверен долг. Дополнително, закрепна и пазарот на труд, иако стапката на невработеност останува двоцифрена во Шпанија.
Шокот „Ковид“ им овозможи посилно да се опорават, бидејќи враќањето на активноста главно беше поттикнато од услугите, особено поради закрепнувањето на туризмот. Затоа, не е изненадувачки да се видат овие земји како подобри, со оглед на поголемата тежина на овој сектор во нивниот БДП.
Од друга страна, во овие земји индустријата е помалку важна. Покрај тоа, овие економии генерално беа помалку погодени од порастот на цените на енергијата, а нивната индустриска активност исто така беше поотпорна благодарение на зголемувањето на нивното производство на обновлива енергија. Понатаму, тие имаат корист од обновената атрактивност на приливите на странски директни инвестиции. На пример, во 2023 година, Шпанија беше најголемиот светски примател на нови проекти за развој на инфраструктурата во секторот за обновливи извори на енергија.
Сепак, некои структурни трендови во овие земји сугерираат дека ова надминување може да биде само привремено. Навистина, нивната зависност од услугите, особено оние со ниска продуктивност, ниско ниво на образование и ниски плати, како што се туризмот и градежништвото, тежи на придобивките од продуктивноста.
Од друга страна, јужните земји се главните корисници на планот за закрепнување на ЕУ. Последните се конкретно насочени кон зајакнување на продуктивноста, како и модернизирање и диверзификација на овие економии, што на крајот треба дополнително да ја поддржи нивната траекторија на раст.
Иако е точно дека стапките на раст во периферијата се вратија, Волфганг фон Хеслинг, главен економист за Европа во LGT Private Bank, објаснува дека фокусирањето на оваа статистика ги игнорира многуте нијанси во денешната европска економска ситуација. За да се разбере значењето на она што се случува, тој вели дека е важно да се испитаат главните двигатели на различните европски економии.
„Грубо кажано, 60 отсто од БДП во Италија и Шпанија е поттикнат од потрошувачката“, објаснува тој. Ова е во остар контраст со Франција и Германија, каде што под 50 отсто од БДП на земјата е воден од потрошувачката. „Добивките од платите ги поттикнуваат придобивките од потрошувачката, а платите во последно време растат“, продолжува фон Хеслинг. Потрошувачката е исто така локален и внатрешен двигател кој е многу помалку зависен од надворешните економски сили.
„Франција и Германија имаат многу поголема зависност од извозот, што всушност е надворешен двигател кој се разви многу слабо по пандемијата“, вели тој.
Обновувањето на синџирот на снабдување, забавувањето на кинескиот раст и слабиот глобален циклус на стоки придонесоа за лошите перформанси на германскиот производствен извоз.
Како пример за разликата што ова ја прави за германската економија, фон Хеслинг го посочува збирот на целиот извоз, вреден во евра од 2021 година, како процент од БДП. За Германија, тоа е 51 отсто, наспроти 36 отсто во Италија и 41 отсто во Шпанија.
„Она што е важно да се разбере во оваа слика е дека глобалниот производствен сектор е во рецесија од средината на 2022 година“, објаснува фон Хеслинг. Иако многу економии, вклучително и оние во Европа, останаа надвор од техничката рецесија во целина, слабоста во производството е природно поочигледна во оние економии каде што производството сочинува поголем процент од целокупната слика. „Да, многу развиени земји ја заобиколија рецесијата, но само затоа што услугите сочинуваат значително поголем процент од БДП“, заклучува тој.
Во Германија, забавувањето на производството и извозот се надополнија со гасниот шок и инфлацијата, кои и двете ги загрозуваат инвестициските планови.
„Навистина, во моментов, јужноевропските земји силно придонесуваат, помагајќи му на реалниот раст на БДП на еврозоната да се оддалечи од работ на рецесијата во слаба, но јасно позитивна територија“, тврди фон Хеслинг. „Сепак, важно е да се признае дека ова засилување на стапките на раст на југот се случува од прилично ниска основа и по многу години недоволно работење.
И Италија и Шпанија со години заостануваат со стапките на раст на Франција и Германија. Италија неодамна го достигна нивото на БДП на кое беше непосредно пред Големата финансиска криза од 2007 до 2008 година, а Шпанија додаде само 10 отсто. Во меѓувреме, бројките за БДП и на Германија и на Франција се за околу 15 отсто повисоки од тогашните. „Сепак, Италија и Шпанија сега објавуваат посилни бројки за раст на БДП поради природата на нивните економии: силна домашна потрошувачка заснована на силни пазари на труд“, објаснува фон Хеслинг.
Подготвено од М.Д.
About Author
