22.02.2025 Скопје
Европската унија и САД со години се најголемиот трговски блок во светот. Само во 2023 година тие размениле стоки и услуги во вредност од над 1,5 трилиони евра. Но, иако нивните економии се тесно поврзани, односите не се секогаш мазни. Реизборот на Доналд Трамп за претседател на САД дополнително ги разбранува работите, предизвикувајќи нови трговски тензии. Во оваа статија анализираме како се поврзани економиите на двете сили, кои се клучните проблеми и што не очекува во иднина.
Гледајќи ја трговијата со стоки, ЕУ има значителна предност – постигна суфицит од 157 милијарди евра во споредба со САД. Тоа значи дека ЕУ извезува многу повеќе во САД отколку што увезува од неа. Најмногу извезува машини (56 милијарди евра), лекови (47,6 милијарди) и автомобили (47,6 милијарди). Од друга страна, САД водат во услужниот сектор со суфицит од 109 милијарди евра, најмногу благодарение на извозот на интелектуални услуги (34 милијарди) и транспортните решенија.
Германија е најважниот играч во трговијата со Америка – дури 30% од вкупниот извоз на ЕУ во САД доаѓа од оваа земја. Германската автомобилска индустрија е особено зависна од американскиот пазар, каде завршуваат 30% од вкупното производство.
Сепак, и покрај силната трговија, асиметрија има и во стратешките сектори. На пример, САД контролираат 80% од глобалниот пазар на полупроводници, додека ЕУ зависи од увозот за дури 65% од потребите за микрочипови. Ова претставува потенцијален проблем во ерата на дигитална транзиција.
САД се главниот инвеститор во Европа, со вкупни инвестиции од 3,7 трилиони долари, додека европските компании имаат 2,8 трилиони долари инвестиции во САД. Оваа врска е особено силна во фармацевтската индустрија – дури 45% од американските лекови се произведени од европски компании, додека 60% од медицинската опрема во ЕУ доаѓа од САД.
Со враќањето на Трамп во Белата куќа, прашањето за царините повторно станува актуелно. Неговата администрација планира да воведе царини од 25 отсто за челик и алуминиум од ЕУ, што би влијаело на околу 6,4 милиони европски работници во металуршкиот сектор. ЕУ веќе подготвува одговор – на списокот производи за контрамерки се американски бурбон, мотоцикли Харли Дејвидсон и разни земјоделски производи.
Според истражувањето на Институтот Бригел, доколку двете страни воведат царини, БДП на Европската унија би се намалил за 0,8 отсто, а на американската за 0,5 отсто до 2026 година. Покрај тоа, глобалните синџири на снабдување, особено во автомобилската индустрија, би доживеале големи нарушувања.
На пример, моделот X5 на BMW се произведува во Јужна Каролина за европскиот пазар, а поради царините може да стане прескап за купувачите од ЕУ. Според Auto Alliance, цените на возилата во САД би можеле да пораснат за 12-15%, додека европските производители би изгубиле 18% од пазарниот удел во Северна Америка.
Не постои единствен став во ЕУ за тоа како да се одговори на новите трговски предизвици. Франција се залага за остар одговор, додека Германија поради зависноста од американскиот пазар се обидува да најде рамнотежа. Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен рече дека ЕУ ќе го заштити својот пазар, но предупреди и на ризиците од ескалација на конфликтите.
Трамп најави серија мерки кои би можеле дополнително да ги комплицираат односите со ЕУ. Трамп бара итно зголемување на воените придонеси на членките на НАТО на 3% од БДП (во моментов просекот на ЕУ е 1,6%). Исто така, американскиот претседател најавува воведување „реципрочни тарифи“ за земјите кои имаат трговски суфицит со САД. Трамп најавува и значително намалување на воената помош за Украина. Сè уште не е познато колку, но некои бројки сугерираат дека до 2026 година би можело да биде и до 50%.
Овие промени може сериозно да ги разнишаат трансатлантските односи и да доведат до трговска војна.
Општо кажано, можни се две сценарија. Доколку се обноват преговорите за Трансатлантскиот трговски договор (TTIP), тоа би можело да го зголеми БДП на двете страни за 0,5% годишно. Сепак, пречките се големи – од различни регулативи за ГМО производи и хемикалии до прашањето за дигитално оданочување на големите технолошки компании.
Негативен исход значи трговска војна. ЕУ потоа би можела да ги зајакне трговските договори со Азија и Латинска Америка, да воведе мерки за контрола на извозот на клучни производи или да субвенционира стратешки индустрии преку Европскиот суверен богат фонд. Анализата на Институтот Петерсон предвидува дека трговската војна ќе резултира со губење на 1,2 милиони работни места во ЕУ и 850.000 во САД.
Јасно е дека и двете горенаведени сценарија се само хипотетички и нема јасни индикации дека било кое од нив би можело да се случи.
И покрај трговските тензии, ЕУ и САД се толку економски испреплетени што целосното прекинување на односите не е реално. Иако ЕУ има трговски суфицит, таа останува зависна од американската технологија и безбедносни гаранции. Германија, на пример, издвојува 22% од своето производство на е американскиот пазар, додека американските компании зависни од европските синџири на снабдување учествуваат со само 8% од вкупната трговија.
Како што вели Бернд Ланге: „Третиот Њутнов закон важи и за економијата – секоја акција предизвикува реакција. Но, во глобализираниот свет, овие удари се множат“. Одржувањето отворена комуникација и изнаоѓањето компромис ќе бидат клучни за иднината на односите меѓу двете најголеми економски сили во светот.
Подготвеноод М.Д.
About Author
