27.02.2025 Скопје
Во последните денови, очекувањата за успешна американска интервенција во Украина и крај на војната (без разлика на методот) го намалија притисокот врз пазарите на гас. Цената на природниот гас во Европа останува ниска и во понеделникот доцна попладне на холандската платформа ТТФ договорите се тргуваа за нешто повеќе од 46 евра за мегават-час.
Споредено со крајот на тргувањето во петокот (21.02) ова е намалување за околу 2%.
Сепак, пазарите изгледаат со надеж дека ситуацијата во енергетскиот сектор во Европа се подобрува, за разлика од расположението на почетокот на февруари. На 10-ти февруари цената на нафтата го достигна двегодишниот врв од 58 евра за мегават-час.
Трговците со природен гас укажаа на намалените резерви на гас поради студеното време и губењето на транзитот низ Украина, како и потребата да се најде повеќе гас во текот на летото за да се исполни целта за полнење на капацитетите за складирање гас до 90% од нивниот капацитет. Но, Европската комисија брзо реагираше и сигнализираше дека ова барање ќе биде релаксирано, што доведе до смирување.
Исто така, се очекува дека крајот на војната во Украина ќе го врати протокот на гас од Русија во Европа. Сепак, дури и да има мировен договор, тешко дека ќе се случи во исти размери како пред војната. Земјите од заедницата најдоа алтернативи, склучија договори за снабдување и ќе се обидат да не бидат толку силно врзани за еден снабдувач.
До 2022-ра година ЕУ се потпираше на Русија за 40% од увозот на природен гас и по почетокот на војната сфати колку е ранлива на оваа зависност – во април Москва прво ги прекина испораките на помалите пазари каде што наскоро истекуваа договорите за снабдување – Бугарија, Полска, Латвија и Финска, а потоа ги преполови испораките на нејзините најзначајни клиенти – Италија и Холандија. Целта беше да се натера Европа да се откаже од поддршката за Украина.
Германски аналитичари за изјавија дека Русија преку гасот има многу моќно средство за притисок во рацете, но оваа картичка може да се користи само еднаш. Русија го искористи моментот, профитирајќи во голема мера од високите цени поради кризата што ја предизвика на крајот на 2021-ва година, и продолжи да притиска во 2022-ра година. Но, Европа се спротивстави, а потоа „Газпром“, единствената компанија со право да извезува гас преку цевки, остана без речиси никакви клиенти. Во 2023-та година гасниот гигант ја забележа својата прва финансиска загуба по речиси четвртина век (во износ од речиси 7 милијарди долари).
Германија беше најголемиот пазар за „Газпром“ (речиси 50 милијарди кубни метри годишно). Целосно беше изгубен по експлозијата на Северен тек на крајот на септември 2022-ра година.
Од почетокот на војната, Европската комисија исто така препорача прекин на рускиот гас до 2027-ма година, иако конкретни чекори сè уште не се објавени. Но, пред неколку дена, новиот комесар за енергетика Ден Јоргенсен вети евтина и неруска енергија.
Гасот од Русија веројатно нема да може брзо да се врати на претходните количини, не само поради политиката на Брисел, туку и чисто физички. Моментално единствена опција за ова е „Турски тек“. Три од цевките „Северен тек 2“ на дното на Балтичкото Море се оштетени и нема индикации дека се планирани поправки. Само една цевка е остварлива од проектот, но таа е дел од „Северен тек 2“, кој никогаш не доби дозвола за работа поради почетокот на војната во полн обем.
Трасата низ Украина е зачувана, но актуелната влада во Киев е децидна дека нема да дозволи руски природен гас преку неа. Се чини дека оваа позиција не омекнува, а САД веројатно нема премногу да притискаат за промена, со оглед на фактот дека сега се водечки снабдувач на гас во Европа – нешто што не можеше да го постигне пред почетокот на војната.
Во исто време, Русија не успева да најде алтернатива за Европа, иако се обидува да ги зголеми испораките за Кина. Сепак, продажбата е околу една третина од оние што претходно ги постигна на Стариот континент. Причината за тоа е многу едноставна – Кина нема интерес да инвестира во нови гасоводи бидејќи не и треба толку многу гас.
За време на состанокот САД-Русија во Ријад, шефот на рускиот фонд за благосостојба (кој исто така се пополнува благодарение на приходите од нафта и природен гас), Кирил Дмитриев, ги покани американските компании да се вратат на нафтените полиња. Нема реакција од САД на предлогот и не е јасно каква би можела да биде, со оглед на изјавите на претседателот Доналд Трамп да ја „направи Америка повторно голема“ со охрабрување на бизнисите да прават бизнис во САД, иако се чини дека Вашингтон се повеќе застанува на страната на Русија.
Подготвено од М.Д.
About Author
