ЗАВРШУВА ЕРАТА НА РУСКИ ГАС ВО ЕВРОПА

02.01.2025 Скопје

Извозот на руски гас преку цевководи од советската ера што минуваат низ Украина беше запрен на Нова година, со што се означи крајот на децениската доминација на Москва над европските енергетски пазари.

Гасот продолжи да тече и покрај речиси тригодишната војна, но руската компанија за гас Газпром соопшти дека прекинала да испорачува гас откако Украина одби да го обнови договорот за транзит.

Според аналитичарите, прекинот нема да влијае на цените за потрошувачите во Европската унија – за разлика од 2022 година, кога падот на залихите од Русија ги доведе цените на рекордно високо ниво, ја влоши кризата на трошоците за живот и ја погоди конкурентноста на блокот.

Последните преостанати купувачи на руски гас од ЕУ преку Украина, како што се Словачка и Австрија, договорија алтернативно снабдување, додека Унгарија ќе продолжи да добива руски гас преку гасоводот Турски тек под Црното Море.

Но, Транснистрија, отцепен проруски регион на соседот на Украина, Молдавија, исто така се потпира на транзитните текови, рано во средата го прекина снабдувањето со греење и топла вода за домаќинствата. Локалната енергетска компанија Тирастеплоенерго ги повика жителите да се облекуваат топло, да закачат ќебиња или дебели завеси над прозорците и балконските врати и да користат електрични греалки.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски, пишувајќи на апликацијата за пораки Телеграм, рече дека крајот на транзитот на гас преку неговата земја до Европа е „еден од најголемите порази на Москва“ и ги повика САД да испорачаат повеќе гас во Европа.

„Колку повеќе има на пазарот од вистинските европски партнери, толку побрзо ќе ги надминеме последните негативни последици од европската енергетска зависност од Русија“, напиша тој.

„Заедничката задача“ на Европа сега, напиша тој, е да ја поддржи поранешната советска Молдавија „во овој период на енергетска трансформација“.

Европската комисија соопшти дека ЕУ се подготвила за прекинот.

„Европската гасна инфраструктура е доволно флексибилна за да обезбеди гас од неруско потекло“, рече портпаролот на Комисијата. „Таа е засилена со значајни нови капацитети за увоз на ЛНГ (течен природен гас) од 2022 година“

Русија и поранешниот Советски Сојуз потрошија половина век градејќи голем дел од европскиот пазар на гас, кој на својот врв изнесуваше околу 35%. Но, ЕУ ја намали својата зависност од руската енергија од почетокот на војната во Украина, купувајќи повеќе гас од Норвешка и ЛНГ од Катар и САД.

Украина, која одби да го продолжи договорот за транзит, рече дека Европа веќе донела одлука да се откаже од рускиот гас.

„Го запревме транзитот на рускиот гас. Ова е историски настан. Русија ги губи своите пазари, ќе претрпи финансиски загуби“, рече во изјавата министерот за енергетика на Украина, Герман Галушченко.

Украина ќе губи до 1 милијарда долари годишно како транзитни такси од Русија. За да помогне да се компензира влијанието, ќе ги зголеми четирикратните тарифи за пренос на гас за домашните потрошувачи од среда, што би можело да ја чини индустријата во земјата повеќе од 1,6 милијарди гривни (38,2 милиони долари) годишно.

Гаспром ќе загуби близу 5 милијарди долари од продажбата на гас.

Компанијата го прекина снабдувањето со австрискиот OMV во средината на ноември поради договорен спор, но во последните недели рускиот гас стигнува до Австрија преку Словачка со брзина од околу 200 гигават часови (GWh) дневно. За 1 јануари, само околу 7 GWh дневно се очекува да течат од Словачка во Австрија, соопшти австрискиот енергетски регулатор E-Control.

Главниот словачки купувач на гас SPP рече дека ќе ги снабдува своите клиенти главно преку гасоводи од Германија и Унгарија, но ќе се соочи со дополнителни транзитни трошоци.

Комбинираните правци на гасоводот од Русија испорачаа рекордно високи 201 милијарда кубни метри (bcm) гас во Европа во 2018 година.

Трасата Северен тек преку Балтичкото Море до Германија беше крената во воздух во 2022 година, а гасоводот Јамал-Европа преку Белорусија, исто така, беше затворен.

Русија испорача околу 15 милијарди кубни метри гас преку Украина во 2023 година, што е намалување од 65 милијарди кубни метри кога започна последниот петгодишен договор во 2020 година.