14.01.2025 Скопје
Во 2024 година, достигнавме пресвртница: тоа беше најтоплата година досега забележана, а претходните две беа првите што го надминаа зголемувањето на температурата од 1,5 °C над прединдустриските нивоа, објави Европската климатска опсерваторија Коперник.
Веста е симболична. Од 2015 година, Парискиот договор има за цел да го задржи зголемувањето на глобалната температура под оваа граница со цел да се намалат влијанијата на климатските промени предизвикани од човекот.
Зголемувањето на температурата се дефинира како долгорочен климатски тренд – температурите треба да останат над границата од 1,5°C за 20 до 30 години за таа граница официјално да се смета за надмината. Сепак, податоците за 2024 година – кои забележаа севкупно зголемување од 1,6 ° C – ги зголемија стравувањата дека целта сега може да биде целосно недостижна.
„Денес целта од 1,5 степени е практично минато“, вели Јохем Мароке, климатолог и океанограф од Институтот за метеорологија Макс Планк во Хамбург.
„Секој кој продолжува да тврди дека светот може да остане под таа граница, се залажува себеси. Мораме да се соочиме со реалноста и да се прилагодиме на зголеменото затоплување“, додаде тој.
Може ли времето да се врати назад?
Дали постои начин да се врати поподнослива клима? Соочени со неуспехот да се одржи глобалната температура под 1,5°C, дали е можно да се надмине таа граница и потоа да се смени трендот?
Оваа идеја за реверзибилно прегревање, позната како „пребрзување“, се почесто се споменува кај некои политичари и научници. Тоа е дури и дел од сценаријата моделирани од Меѓувладиниот панел на Обединетите нации за климатски промени (IPCC).
Сепак, иако концептот звучи смирувачки, „неговата имплементација ќе повлече многу ризици и останува многу неизвесна денес“, рече Карл-Фридрих Шлеузнер, истражувач во Меѓународниот институт за анализа на применети системи и автор на студија за проценка на краткорочни и долгорочни сценарија за „прескокнување“.
Милијарди тони CO2
За да се намалат глобалните температури, ќе треба да се отстранат милијарди тони CO2 од атмосферата. За светот воопшто да постигне јаглеродна неутралност – совршена рамнотежа помеѓу емитираниот и апсорбираниот јаглерод диоксид – прво треба да се надоместат неизбежните емисии, како што се оние од земјоделството и историските емисии.
За да се намалат глобалните температури за 0,1°C, студијата проценува дека ќе треба да се апсорбираат најмалку 150 милијарди тони CO2, што е еквивалентно на четири години глобални емисии.
Сепак, таквите количини би било исклучително тешко да се постигнат. Со исклучок на масовно пошумување, ова би било можно само преку геоинженеринг, како што се постројки за апсење на јаглерод или дури и контроверзниот сончев геоинженеринг – метод за ладење на планетата со рефлектирачка сончева светлина назад во вселената.
Овие методи се уште се во развој, често се оспорувани и се многу скапи. Тие бараат големи резерви на енергија, вода и земја и можат да имаат неочекувани долгорочни ефекти.
За споредба, денес само 2 милијарди тони CO2 се отстрануваат годишно преку човечки напори, главно преку пошумување, додека само 2 милиони тони трајно се отстрануваат преку технолошки решенија.
Нема враќање назад.
Дури и во сценарио каде технологијата за зафаќање јаглерод функционираше совршено, „климата и светот никогаш нема да бидат исти како порано“, рече Шлеузнер.
Некои од влијанијата на глобалното затоплување се неповратни и стануваат посериозни колку подолго температурата останува над границата и колку повисоко се зголемува. Луѓето ќе умираат за време на топлотните бранови, економиите ќе бидат уништени, некои животински и растителни видови ќе исчезнат, глечерите, тресетите и вечниот мраз ќе исчезнат.
„Нивото на морето ќе продолжи да расте со векови, дури и со милениуми, дури и ако долгорочните температури се намалуваат“, се вели во студијата.
Накратко, враќањето на температурите под границата од 1,5°C изгледа како далечна цел, а колку подолгите температури ја надминуваат оваа граница, толку повеќе CO2 ќе треба да се апсорбира за да се смени трендот.
Непозната територија
„Затоплувањето над 1,5°C не носи на непозната територија. Знаеме дека тоа ќе има огромни последици за планетата и луѓето, особено во ранливите земји кои не се главните виновници за климатската криза“, рече Шлецнер.
Единствениот начин да се ограничи штетата е драстично и веднаш да се намалат емисиите на стакленички гасови за да се постигне јаглеродна неутралност.
Подготвено од М.Д.
About Author
