16.12.2024 Скопје
Претседателот на Србија, Александар Вучиќ изјави дека САД од 1. јануари воведуваат санкции против нафтената индустрија на Србија, што може да доведе до значителни економски и политички последици. Официјалниот документ се уште не е пристигнат ниту до Власта, а ниту на адресата на НИС, па може само да се претпостави што содржи за забрана на увоз на Србија, поточно НИС нафта бидејќи оваа компанија е во мнозинска сопственост на Русија.
Бидејќи содржината на документот сè уште не е позната, постојат неколку опции за тоа што би можело да значи.
Едниот е откажување на Свифт кон НИС, односно блокирање на плаќањата за сурова нафта дури и ако успее некаде да ја набави. Друга, можеби посигурна верзија, е забраната за транспорт преку ЈАНАФ, односно хрватскиот гасовод што стигнува до рафинеријата Панчево. Ова дотолку повеќе што на 31 декември истекува двегодишниот договор склучен со НИС и ЈАНАФ, па логично е да се претпостави дека нема да биде продолжен.
Според тој договор, НИС ги резервирала капацитетите на ЈАНАФ за транспорт на 6,2 милиони тони сурова нафта (плус или минус 10 проценти) по принципот „полно за празно“. Во исто време, најмалку две третини од руската нафта доаѓа од Ирак и Казахстан преку тој гасовод.
Во ова сценарио, доколку не и се даде дополнително време на Србија да го најде својот пат во оваа ситуација, проблемот може да има значителни економски последици, бидејќи од јануари НИС може да се потпре само на резервите што ги има и оние што државата Србија ги поседува во своите резерви. Тоа би можело да го загрози функционирањето на стопанството и затоа српските власти итно бараат решение, бидејќи во спротивно суровината нема да стигне на преработка во рафинеријата Панчево. Едно од решенијата секако би бил обид да се намали уделот на мнозинскиот сопственик Гаспром нефт и Гаспром, кој сега е 56,15 отсто, на под 50 отсто. Меѓутоа, прашање е дали и под кои услови рускиот партнер ќе се договори.
Самиот претседател Александар Вучиќ се уште не знае во која насока би можело да се движи и колку би ја чинело Србија.
„Зборуваме за веројатно најтешките санкции. Мораме да го почекаме конечниот чин. Имаме разговори со Русија, за да видиме дали (сопственоста) може да се намали под 50 отсто, за да можеме да купиме дел. Или не смееме воопшто. Ќе разговарам и со Американците“, изјави Вучиќ.
Според податоците на Централниот регистар на хартии од вредност, Гаспром нефт и Гаспром поседуваат 56,15 отсто од поранешниот државен гигант, додека 29,87 отсто е во сопственост на Република Србија, а остатокот е во рацете на малите акционери и граѓани. Србија во 2008 година без тендер и продаде 51 отсто од акциите на српската државна нафтена компанија НИС на руската компанија Гаспром нефт за 400 милиони евра како дел од аранжманот за нафта и гас меѓу Србија и Руската Федерација.
Неизвесно е што ќе биде со Петрохемија, односно стратешкиот договор што беше потпишан лани, во овој аранжман на карти. Овој загубар би можел повторно да падне на грбот на српските даночни обврзници, а во исто време да паднат во вода планираните инвестиции. Има и договор за гас кој беше вклучен во пакетот во 2008 година при продажбата на НИС, што значи и тука е и судбината на Србијагас. Гаспром е единствениот снабдувач на гас за Србија и мнозински сопственик на двата гасоводи кои доставуваат гас од Русија до домаќинствата и индустријата во Србија.
Српските власти предвидоа таква ситуација дека може да се случи, па со Унгарија најавија изградба на нов нафтовод меѓу Нови Сад и градот Алѓа, преку кој енергијата ќе се испорачува по копно директно од нафтоводот Дружба, најдолг. во светот, кој се протега на 4.000 километри меѓу Русија и Германија.
Договорот за нафтоводот беше потпишан на 21 јуни минатата година, а инвестицијата е вредна повеќе од 150 милиони евра. Изградбата треба да трае помеѓу 12 и 24 месеци.
Ситуацијата е крајно комплицирана и во случај да се прекине и SWIFT, тогаш НИС, иако би успеал да купи сурова нафта на светскиот пазар, нема да може да плати. Во исто време, оваа опција го наметнува прашањето кој би ѝ продавал црно злато на компанија на која Америка воведе санкции. НИС сè уште има проблеми со некои глобални компании кои не сакаат да работат со компанија која има мнозински руски капитал.
Од НИШ велат дека бизнисот во моментов се одвива без прекин.
„Компанијата останува фокусирана да продолжи со реализацијата на започнатите инвестиции и да ја одржува стабилна.
Подготвено од М.Д.
About Author
