07.11.2024 Скопје
Неизвесната иднина на односите ЕУ-САД под второто претседателство на Доналд Трамп ќе биде едно од главните прашања на самитот што денес се одржува во Будимпешта на Европската политичка заедница..Голем број европски лидери, вклучително и повеќето членки на Европската унија, дојдоа во Будимпешта на состанок на високо ниво на кој треба да доминира едно горливо прашање: Како да се справиме со Доналд Трамп?
Од Брисел до Варшава, престолнините сè уште ја обработуваат изненадувачки силната победа на републиканецот и се прашуваат што би можело да значи неговото второ американско претседателство за блиската иднина на континентот, веќе под принуда на повеќе предизвици дома.
Меѓу неговите предизборни ветувања, Трамп објави план за воведување на сеопфатни тарифи за сите производи произведени во странство кои доаѓаат во САД што, доколку се усвои, може да предизвика невиден хаос врз економијата на Европа која е зависна од извоз. Неговата тврдокорна политика против Кина може да го принуди Пекинг да ги пренасочи своите трговски текови кон континентот и да донесе нова поплава од евтини стоки што дополнително ќе ја наруши пазарната конкуренција.
Исто така, се очекува милијардерот да ги промовира домашните индустрии за фосилни горива, да се повлече (повторно) од Парискиот договор и да ги попречи глобалните напори за ублажување на климатските промени. Но, за европските лидери, Украина и НАТО ќе бидат први на памет.
Трамп отворено се закани дека ќе ја ревидира, па дури и ќе ја прекине финансиската и воената помош на Вашингтон за земјата разорена од војна и се пофали дека ќе ја „охрабри“ Русија да прави „што по ѓаволите сака“ со членките на НАТО кои не ги исполнуваат целите за трошење. Неговото ветување дека ќе постигне договор за завршување на војната за „24 часа“ ги поттикнува стравувањата дека тој би можел да наметне болни територијални отстапки на Киев во корист на Москва.
Во текот на неговиот прв мандат, Трамп усвои забележително трансакциски пристап кон надворешната политика, третирајќи ја дипломатијата како преговарање засновано на начин на размислување за враќање на инвестициите, а не на долгогодишни принципи. Пристапот се покажа особено проблематичен за ЕУ, наднационален ентитет кој во голема мера се потпира на мултилатералниот систем заснован на правила за да ги унапреди своите интереси. Колапсот на спорот за решавање на Светската трговска организација сведочи за неговото нарушување.
„Подготвени сме за какви било нерамнини што може да се појават, тоа не е наше прво родео“, рече висок дипломат, кој сакаше да остане анонимен. „Ќе го направиме тоа, како што секогаш го правиме со Америка, во духот на дијалогот, но и на силата“.
Во пресрет на изборите во САД, Европската комисија формираше посветена работна група за да се подготви за можните сценарија, одразувајќи колку високи се влоговите за блокот. Сепак, вродената непредвидливост на Трамп го отежнува,па и го прави невозможно, за која било земја или институција да планира однапред.
„ЕУ е подготвена да се соочи со предизвиците на светот и да ги брани своите вредности, со сите свои партнери и сојузници. И тоа останува, каков и да е исходот од изборите овде или таму“, инсистираше друг дипломат.
Сите овие трнливи прашања, заедно со управувањето со миграцијата, економијата и безбедноста, ќе бидат опширно дискутирани на неколку состаноци што ќе започнат во четврток наутро во Будимпешта и ќе се протегаат до петок попладне. На прво место ќе биде Европската политичка заедница (ЕПЦ) која се одржува двапати, проширен формат создаден како последица на руската инвазија на Украина што собира лидери од целиот континент, вклучувајќи ги Украина, Молдавија, ОК, Турција и Западен Балкан. Не е јасно колку шефови на влади и држави ќе се појават. Претходните изданија на ЕПС групираа нешто повеќе од 40 лидери. Меѓу отсутните ќе биде и шпанскиот премиер Педро Санчез, кој избра да остане дома за да го координира одговорот на разорните поројни поплави во регионот на Валенсија. Не се очекува да учествуваат ниту Ирска, Словенија и Исланд.
Во меѓувреме, Володимир Зеленски, најверојатно, ќе присуствува и ќе бара од сојузниците повеќе оружје и финансиска помош за да го унапреди неговиот „План за победа“. Барањето може да добие посебна итност по победата на Трамп, дури и ако домаќинот на состанокот, унгарскиот премиер Виктор Орбан, ја отфрли оваа воена помош како „провоена агенда“.
По ЕПС, Орбан ќе организира вечера за лидерите на ЕУ присутни во Будимпешта, која ќе се фокусира на иднината на односите ЕУ-САД и ситуацијата во Грузија.Орбан не крие дека се восхитува на Трамп и верува дека неговото политичко враќање може да помогне да се оправда често антагонистичката позиција на Унгарија во Брисел.
„Ние верувавме дека до крајот на годината, во западниот свет, оние кои се за мир се мнозинство и дека ќе ги победиме оние кои се за војна“, рече Орбан во видео порака.„Постои огромна шанса сега, и ако се случи вака, економијата да се поправи и унгарско-американските односи да се вратат во нивното златно доба“, додаде тој.
Официјалните лица го признаваат ризикот Орбан да го покани Трамп да се придружи на вечерата преку далечинско поврзување, изненадување во последен момент што може да предизвика бурни реакции во собата. Иако некои лидери, како што се Роберт Фицо од Словачка или Џорџија Мелони од Италија, можеби ќе ја дочекаат шансата да го поздрават 47-от американски претседател.
Во петок, лидерите на ЕУ ќе се соберат на неформален самит кој ќе произведе „Нов европски договор за конкурентност“ заснован на препораките издадени од Марио Драги во неговиот историски извештај. Драги, заедно со претседателката на Европската централна банка, Кристин Лагард, ќе учествува на самитот.
Подготвено од М.Д.
About Author
