ЕВРОПА ВЕЌЕ Е ВО СТУДЕНА ВОЈНА СО КИНА

04.11.2024 Скопје

Како што еден годишен трговски спор со Пекинг ја достигнува својата кулминација, Брисел се подготвува за уште една пресметка со Доналд Трамп.

Европа веќе е во студена трговска војна со Кина. Дали може да се справи со жешката со САД?

Тоа е загатката со која се соочува Урсула фон дер Лајен додека во САД се одржуваат историски претседателски избори кои би можеле да го вратат протекционистот Доналд Трамп во Белата куќа. Ова е момент на ранливост за ЕУ, при што шефицата на нејзината извршна комисија започнува со втор мандат и ја формира својата нова администрација.

Трамп се закани дека ќе го погоди Пекинг со казнени царини до 60 отсто и ќе воведе давачки од 10 до 20 отсто за сите други земји. Тие би имале директно влијание врз Европа, спречувајќи ја трансатлантската трговија, а исто така ќе го пренасочат неконтролирано кинескиот извоз кон релативно отворениот пазар на Европа.

Со сопствените заштитни царини против кинеските електрични возила до 35 отсто воведени само пред неколку дена, Европската унија наскоро би можела да утврди дека тие не се доволни за да се спречи кинеската плима. Значи, дали Брисел треба да и врати назад за Кина и прво да се справи со Трамп? Или треба да ги удвои?

Борбата со нејзините два врвни трговски партнери е последното нешто што и треба на Европа – и нејзината стагнирачка економија.

„Треба да избегнеме трговски војни и шокови од двете страни“, рече еден функционер на ЕУ кој побара анонимност за слободно да зборува. „Веќе имавме многу шокови“, додава, осврнувајќи се на последователните удари нанесени од пандемијата „Ковид-19“ и сеопфатната инвазија на Русија на Украина.

Следниот комесар за трговија на Фон дер Лајен, Марош Шефчович, даде неколку индиции за стратегијата во писмените одговори објавени пред да биде сослушан од европските законодавци во понеделник, пред почетокот на гласањето во САД.

Во врска со трговијата со САД, тој вети „наметлива одбрана“ на европските интереси додека бара „пријателски решенија“ за отворените билатерални прашања – што прави да звучи многу како Брисел сè уште да има надеж дека потпретседателката Камала Харис ќе победи.

Во однос на Пекинг, Шефчовиќ ги истакна „негативните надворешни фактори на кинескиот економски модел и индустриска политика управувана од државата“

На прв поглед, линиите од Шефчовиќ би укажале дека Брисел сè уште ја гледа Кина како поголема закана.

Во исто време, главните соработници на фон дер Лајен беа зафатени со сценарија за воени игри и ги информираа земјите-членки на ЕУ за плановите за возвраќање доколку триумфалниот Трамп започне трговска војна од целосен обем. Според дипломатите, на состаноците се зборувало за тоа што би се случило доколку Вашингтон ја повлече својата воена поддршка за Украина и колку високи би биле тарифите на Трамп.

На кинескиот фронт, студената војна достигна кулминација минатиот вторник кога Комисијата наметна давачки до 35 отсто за увоз на електрични возила, откако истрагата покажа дека кинеските производители неправедно користеле од државните субвенции по целиот синџир на снабдување.

Засега, одмаздата е прилично нежна, со тоа што Пекинг досега го погоди само извозот на бренди од ЕУ – прецизна мерка за таргетирање на француските производители на коњак како одговор на лобирањето од Париз да започне истрага за ЕВ. (Кина исто така отвори истраги за европското свинско месо и млечни производи.)

Француската министерка за трговија Софи Примас ќе го посети Шангај од недела за да ја пренесе пораката дека Европа реагира на одмерен начин на стратегијата на Кина за промовирање на извозот за да се компензира слабата домашна побарувачка.

„Ниту јас не сакам да влезам во ескалација на трговска војна со Кина“, изјави Примас во интервју. „Треба да ја избегнеме оваа ескалација – и во исто време да ги покажеме нашите мускули“.

Германија, најсилниот противник на истрагата за ЕВ и главен инвеститор на ЕУ во Кина, очекува Пекинг „природно“ да одговори на „казнените“ должности.

Но, ниту една страна не зборува за шок и стравопочит.

„Контрамерките ќе се зајакнат“, рече кинески бизнис инсајдер кој исто така побара анонимност. „Во оваа фаза, во интерес на Кина и на Европа е да го намалат и контролираат нашиот трговски спор“.

Дури и ако победата на Трамп може да ја доведе во искушение ЕУ да не се меша премногу со Кина, треба да се разгледа друго сценарио.

Тоа почива на претпоставката дека царинската закана на Трамп е само воведна понуда од самонаречениот мајстор на уметноста на договорот – и она што тој навистина сака да го направи е да ја доведе Европа на преговарачка маса за да создаде заеднички фронт против Кина.

„САД и ЕУ би можеле да се здружат за да ја притиснат Кина да го промени својот економски систем“, рече Хенри Гао, професор по право на Универзитетот за управување во Сингапур, кој е специјализиран за меѓународна трговија и Кина.

Тоа се случи во првиот мандат на Трамп, кога САД, ЕУ и Јапонија ги здружија силите за да ги ограничат непазарните практики на Пекинг, како што е давањето субвенции за компаниите кои продолжија со агресивно намалување и бараат удел на пазарот од нивните европски, американски или јапонски ривали.

Во нејзиниот прв мандат, Фон дер Лајен разви арсенал на алатки за трговска одбрана и покажа зголемена подготвеност да ги користи. Нејзината агенда за втор мандат ѝ даде приоритет на економската безбедност – или обезбедувањето на врвната технологија и истражување на Европа да не паднат во непријателски раце – како дел од понаметливата економска надворешна политика.

Во очите на Кина, прашањето со ЕУ е „незначителен судир“ во споредба со потенцијалните тензии меѓу Пекинг и Вашингтон, додаде Гао.

И тоа не е само Трамп. Во мај, администрацијата на Џо Бајден четирикратно ги зголеми тарифите за кинеските електрични возила на 100 отсто – со што сопствените, далеку пониски, давачки на ЕУ изгледаат несоодветни.

„Без разлика кој ќе победи меѓу Доналд Трамп или Камала Харис, без разлика на републиканците или демократите, тие ја гледаат Кина како ривал. Но, за Трамп, тоа исто така им штети на трансатлантските односи“, рече кинескиот бизнис инсајдер.

Засега, блокот останува во режим на контрола на штетите – придржувајќи се до трговските правила на Светската трговска организација, додека нејзините два главни трговски партнери го разбиваат во геополитичката борба со голи раце.

Дури и по воведувањето на давачки за кинеските ЕВ, ЕУ преговара за прекувремена работа за компромис кој ќе го спаси образот со цел да се постават минимални цени што би ги направиле тарифите беспредметни. Се очекува преговарачите наскоро да се упатат во Пекинг – мисија на која би биле испратени само доколку има реални изгледи за постигнување договор.

Ден Мулани, поранешен помошник трговски претставник на САД во Европа, рече дека треба да биде можно да се прекине циклусот на ескалација на трговската одмазда. Но, тоа може да биде полесно да се каже отколку да се направи ако антагонистичкиот Трамп полие бензин на помалите пожари кои веќе горат меѓу Брисел и Пекинг.

„Дефинитивно сме во клучен момент во однос на трговската политика и особено царините. Акцијата на ЕУ за електричните возила не треба да поттикне одмазда за трговска војна, бидејќи тоа е во основа инструмент за трговска одбрана од типот што сите го користиме со децении“, рече Мулани, кој сега е во Атлантскиот совет.

„Идеално, луѓето би се вразумиле по тоа прашање и би одлучиле дека тоа не е нешто што вредно за одмазда и контрамерки, додаде тој.