НАЈГОЛЕМИТЕ ПРЕДИЗВИЦИ НА НОВАТА ЕВРОПСКА КОМИСИЈА

25.09.2024 Скопје

Новата Европска комисија, која Урсула фон дер Лајен ја предложи пред неколку дена, затоа ќе има тешки задачи во следните пет години од нејзиниот мандат.

Пред околу две недели беше објавен важен и долгоочекуван извештај на поранешната претседателка на Европската централна банка (ЕЦБ) Марија Драго. Документот, насловен „Иднината на европската конкурентност“, даде строго предупредување до Европската унија за потенцијална долгорочна економска стагнација, која може да ги загрози просперитетот и благосостојбата на овој блок држави. Извештајот препорачува ЕУ да го премости јазот во иновациите со Соединетите Американски Држави и Кина, да ги искористи можностите за декарбонизација на економијата и да ги обезбеди нејзините синџири на снабдување од геополитички ризици. Со цел ЕУ да го рестартира својот економски раст, Драги препорачува јавни и приватни инвестиции од 750-800 милијарди евра годишно, со силен фокус на енергетската транзиција, а наведува и конкретни секторски и хоризонтални политики за зајакнување на конкурентноста.

Иако предлозите на Драги добија политичка поддршка, имплементацијата се соочува со значителни пречки, вклучително и јаз во лидерството во Франција и Германија, традиционалниот отпор кон задолжувањето во нордиските држави и внатрешните спорови околу клучните реформи како што се реструктуирањето на енергетскиот пазар и моделите на гласање во Европскиот совет. Во голема мера, без оглед на прашањето за европските капацитети за одговор на овие проблеми и критиките за одредени решенија што ги нуди Драги, се чини дека мнозинството европско јавно мислење се согласува со дијагнозата. Европската економска склероза и сегашниот меѓународен економски и политички контекст претставуваат големи пречки за идниот просперитет на Европската унија.

Новата Европска комисија, која Урсула фон дер Лајен ја предложи пред неколку дена, затоа ќе има тешки задачи во следните пет години од нејзиниот мандат. Овие задачи и предизвици може да се сведат на неколку категории од кои ќе зависи нејзиниот успех, како и виталноста на целата Унија, а многу од нив беа опфатени и во споменатиот извештај.

Војната во Украина

Војната во Украина и предизвиците што произлегуваат од неа секако се појавуваат како најитна задача, бидејќи самиот конфликт ќе достигне тригодишно траење во февруари следната година. Европската унија го претставува политичкиот актер што ја поддржува Украина во најголема мера од почетокот на војната во однос на финансиската и материјалната поддршка, а доколку Доналд Трамп победи на американските избори во ноември, таа разлика може само да се зголеми. Пред неколку дена, Европската комисија презеде нов чекор во зајакнувањето на поддршката за Украина, предлагајќи сеопфатен пакет финансиска помош, кој се состои од механизам за соработка за заеми за Украина во износ до 45 милијарди евра и посебен макро- заем за финансиска помош (МНР) до 35 милијарди евра. Прашањето за долгорочна финансиска поддршка и повоена реконструкција во голема мера ќе биде задача на претстојната Европска комисија, без разлика кога ќе дојде мирот.

Прашањето за поддршка на Украина е директно поврзано со прашањето за европската одбрана во новиот безбедносен и политички контекст. Воената поддршка на Украина од европските земји доведе до тоа бројни земји-членки на ЕУ посериозно да ја сфатат својата одбрана, најавувајќи набавка на нова опрема и зголемување на воено-индустриските капацитети, додека околу две третини од нив надминаа 2 отсто од БДП јавните трошоци за одбраната. Урсула фон дер Лајен смета дека овој предизвик е важен, а функцијата комесар за одбрана беше дефинирана во новата Европска комисија, што не беше досегашна практика. Предлогот литванскиот европратеник Андриус Кубилиус да ја врши оваа функција покажува дека Русија е посочена како главна безбедносна закана и дека Украина ќе може да смета на поддршка. Од друга страна, подигањето на воените капацитети во рамките на Европската Унија нема да биде толку лесен процес, бидејќи овие прашања не беа сериозно сфатени од 1990-тите до почетокот на војната во Источна Европа во 2022 година и не е лесно да се промени начин на размислување за вашата безбедност преку ноќ.

Енергетска транзиција

Војната во Украина, преку прашањето за енергијата, го стави европскиот економски модел под голем знак прашалник, а двата проблеми ќе ги наследи новата Европска комисија. Извештајот на Марија Драго најмногу се занимаваше со овој предизвик, бидејќи прашањето за енергетиката, идниот економски раст и конкурентноста на европската економија е главната задача на Брисел. Дарежливите стимулативни програми и индустриската политика на Соединетите Американски Држави и Кина од претходните години, како и непредвидливото снабдување со енергија на Европа, со недостаток на големи конкурентни технолошки компании, е рамка која го спречува предвидливиот економски раст и се чини дека За ова денес е свесна бриселската политичка елита.

Новата Европска комисија може да се справи со економската стагнација и енергетската нестабилност ставајќи приоритет на структурните реформи и инвестициите во клучните сектори. Комисијата во заминување успеа да поттикне забрзана транзиција на зелена енергија, намалувајќи ја зависноста од руските фосилни горива преку проширување на обновливите извори на енергија и зајакнување на енергетските мрежи во земјите-членки.

Во справувањето со економската стагнација, Комисијата сигурно ќе се заложи за зголемено финансирање за иновации, дигитализација и критични технологии како што се вештачката интелигенција и чистата технологија, со цел да ја позиционира ЕУ успешно да се натпреварува на глобално ниво.

Унијата може да го постигне тоа во огромни размери со издавање заеднички долг, како што беше случајот за време на пандемијата на Ковид-19 Во голема мера, земјите како Германија ќе се спротивстават на секое поголемо задолжување на ниво на целата ЕУ, бидејќи германската фискална. политиката исто така не е наклонета кон такво однесување и во самата Германија, дури и за време на кризи. Со оглед на тоа што Урсула фон дер Лајен доаѓа од оваа земја и партија која е склона кон оваа штедлива политика, помала е веројатноста да се очекува таков потег во скалата што ја предложи Марио Драги.

Проширување на Унијата

Кога станува збор за нашиот регион, се чини дека проширувањето е важно за новата Европска комисија, бидејќи претставува стратешки и економски интерес за иднината на ЕУ. Урсула фон дер Лајен во своето писмо нагласи дека проширувањето на Унијата ги зајакнува односите со соседните региони, ја стабилизира Европа и промовира заеднички вредности како што се владеењето на правото и демократијата. Според неа, интеграцијата на земјите кандидати како Украина, Молдавија и другите земји од регионот во делови од единствениот пазар ќе го стимулира економскиот раст и регионалната стабилност. Тоа не е лесен и политички популарен потег, но се чини дека новата Комисија многу посериозно ќе го сфати нашиот регион и потенцијалното зголемување на бројот на членови.