30.09.2024 Скопје
Поранешниот холански премие Марк Руте ќе ја преземе во вторник функцијата нов генерален секретар на НАТО во опасен момент за западната воена алијанса. НАТО се бори со големи предизвици – со руската војна во Украина што беснее трета година, нејзината водечка сила САД ја поставија на тешки избори како и Кина во пораст.
Еве ги клучните прашања поставени пред Руте додека тој влегува во канцеларија:
Над алијансата од 32 нации се наѕира потенцијалното враќање на поранешниот американски претседател Доналд Трамп во Белата куќа по изборите во ноември.
Нестабилната поранешна телевизиска ѕвезда, наводно, размислувал за повлекување на САД од НАТО за време на неговиот прв мандат – и се закани дека нема да ги заштити сојузниците кои не трошат доволно за одбрана.
Шефот на НАТО во заминување, Јенс Столтенберг, беше заслужен за избегнувањето на големата криза што можеше да ја предизвика магнатот да направи дупка во алијансата.
Доколку Трамп биде реизбран, на Руте ќе му требаат сите дипломатски вештини што ги стекна во текот на повеќе од 13 години на чело со Холандија за да спречи какво било слабеење на улогата на Вашингтон.
Европските сојузници ќе бидат неформално опции за воени игри за да се обидат да го управуваат Трамп и веќе ги покажаа своите зголемени трошоци за да го задржат на одборот.
Победата на демократката Камала Харис ќе го увери НАТО на краток рок.
Но, дипломатите велат дека очекуваат постепено американско одвојување од Европа, додека Вашингтон се насочува кон Азија, кој и да е одговорен.
Иако заканата од Трамп можеби нема да се оствари, една неизбежна реалност ќе биде ситуацијата на бојното поле во Украина.
Земјите на НАТО – предводени од САД – обезбедија 99 отсто од странската воена помош што помогна да се задржат силите на Киев во борбата од 2022 година.
Како што војната се одолговлекува кон својата четврта година, Руте ќе има клучна улога во собирањето на поддржувачите на Киев за да се осигура дека поддршката нема да пресуши.
Во меѓувреме, се погласни се повиците за договор со преговори.
НАТО на својот самит во Вашингтон ова лето презеде поголема улога во координирањето на испораката на оружје – но не успеа да ги заклучи долгорочните обврски за поддршка.
Киев во исто време се залага за членство во НАТО.
САД и Германија досега блокираа каков било конкретен напредок на тој фронт – но притисокот веројатно повторно ќе се зголеми.
Балансирањето на очекувањата од Украина наспроти претпазливоста на водечките сојузници ќе биде главна задача.
Без оглед на тоа како ќе заврши војната во Украина, сојузниците во НАТО велат дека најверојатно ќе се соочат со закана од Русија во наредните децении.
Минатата година алијансата ги потпиша своите најсеопфатни одбранбени планови од крајот на Студената војна, со цел да се запре секој потенцијален напад од Москва.
Додека официјалните лица инсистираат на тоа дека комбинираната моќ на НАТО во моментов би можела да ја порази руската војска ослабена од војната во Украина, Кремљ веќе се обидува да ги обнови своите сили.
Основната задача на Руте ќе биде да се обиде да се увери дека НАТО е подготвен, истовремено обезбедувајќи дека тензиите нема да се прелеат во можен нуклеарен конфликт со Русија.
Некои сојузници проценуваат дека Русија би можела да се подготвува за потенцијална војна со Алијансата во рок од една деценија.
Тоа им дава на земјите на НАТО се помал прозорец на можност да ги покријат празнините во клучното оружје и персоналот што им е потребен за да ги применат новите планови.
На врвот на листата се противвоздушната одбрана, ракетите со поголем дострел и обезбедувањето дека има доволно залихи на основни материјали како артилериски гранати.
Западните фирми беа лошо подготвени да ги исполнат барањата од целосната војна во Украина по децении недоволно инвестирање.
Земјите почнаа да го зголемуваат производството, но Руте ќе мора да го задржи притисокот за да се увери дека индустријата е погодна за целта – а сојузниците продолжуваат да го купуваат она што е потребно.
Една деценија откако НАТО постави цел сојузниците да потрошат два отсто од својот бруто домашен производ за одбрана, само 23 ја достигнаа таа граница оваа година.
Новиот шеф на НАТО ќе мора да ги корнира заостанатите за да ја постигне целта и да се погрижи другите да не се лизнат назад.
И веќе има повици за алијансата да оди уште подалеку и значително да ги зголеми трошоците над сегашниот под од два проценти.
За штедливиот Холанѓанец Руте – кој само ја притисна Холандија до целта во неговата последна година на функција – тоа би можело да биде тешко да се продаде.
Понатаму, очите на НАТО се повеќе се насочени кон уште еден моќен ривал: Кина.
Додека Алијансата е обврзана во нејзиниот основачки договор за евроатлантската област, Вашингтон сè повеќе ги притиска сојузниците да обрнат поголемо внимание на ризиците што ги носи Пекинг.
Растечкото партнерство на Кина со Русија ја поттикна заканата во главите на многу европски сојузници и виде дека НАТО гради врски со сојузниците како Јапонија, Јужна Кореја и Австралија.
Но, некои – особено Франција – остануваат претпазливи да го одвлечат вниманието на НАТО од неговиот главен театар и Руте ќе мора да изврши внимателен чин на балансирање.
Подготвено од М.Д.
About Author
