23.09.2024 Скопје
Додека со години се зборува за се полошата позиција на Европската унија во светот кога станува збор за технолошките прашања и се претставува како континент кој го губи приматот во однос на САД и Кина, една вест укажува дека ова не е случај во сите области.
Минатогодишната статистика за извоз на оружје, која ја следи шведскиот институт СИПРИ, укажува дека позицијата на Европа во ова рангирање е подобрена. Ова подобрување се случи благодарение на земјата која ја има најмоќната воена индустрија во Унијата и една од најконкурентните во светот. Станува збор за Франција, која во 2023 година успеа да дојде до второто место во светот по вредноста на извозот на својот арсенал и да биде прва под САД, со што ја престигна Русија, која долги години беше второрангирана.
Оваа земја презеде 11 отсто од глобалниот пазар на оружје во 2023 година, престигнувајќи ја Русија, чиј удел падна од 21 отсто на околу 10 отсто. Оваа промена е поттикната од високите договори за оружје на Франција со голем број земји ширум светот, а уделот на европската земја се зголеми од околу 7 проценти во 2018 година на над една десетина од светскиот пазар во 2023 година. Врз основа на договорите потпишани од Франција само оваа година се чини дека тие проценти нема да се намалат наскоро и дека различен арсенал од оваа земја ќе користат многу земји во светот.
Клучно за подемот на Франција беше нејзиниот стратешки маркетинг на напредна технологија и силната одбранбена дипломатија. Претседателот на оваа земја, Емануел Макрон, своите меѓудржавни посети и односи со различни светски лидери во голема мера ги насочуваше со цел вооружување на различни држави и продажба на домашни производи. Авионите Рафал, поморските системи, ракетната противвоздушна одбрана, артилерија и разни оклопни возила привлекоа купувачи во регионите кои традиционално ги снабдува Русија, вклучително и Блискиот Исток или Југоисточна Азија.
На пример, Египет, еден од клучните руски купувачи на воена опрема, се сврте кон Франција во потрага по нови одбранбени набавки преку оваа стратешка промена кон Запад во воената сфера. Еден од најголемите купувачи на француска воена опрема во наредните години ќе биде Индија, која традиционално купувала половина од воената опрема од СССР, а подоцна и од Русија. Денеска оваа земја е купувач на француски ловци Рафал, како и на напредни подморници, додека истите ловци ќе ги купуваат и Катар, Србија, Индонезија и Обединетите Арапски Емирати.
Освен овој најсофистициран и најскап арсенал, Франција успеа да потпише договори за обука и снабдување на армиите на Молдавија и Ерменија. Овие две поранешни советски држави во голема мера ќе бидат реформирани и вооружени од Франција, што претставува значително оддалечување од наследената советска воена опрема. Што се однесува до Молдавија, станува збор за повеќе основна опрема, додека во случајот со Ерменија се работи за извоз на оклопни возила, самоодна артилерија, радари и противвоздушни ракетни системи. Во оваа смисла, овој тип на француско вооружување во соседството на Русија во голема мера претставува влез директно во традиционално руската зона на интерес.
Во најголем дел, подемот на Франција во рангирањето на извозниците на оружје се случи на сметка на Русија и поради проблемите со кои се соочува оваа земја од почетокот на војната во Украина. Еден проблем е што руската воена индустрија е повеќе фокусирана на снабдување на домашните воени потреби и надоместување на сопствените загуби, а помалку на комерцијални извозни проекти. Друг проблем е што западните санкции ја намалија достапноста на високотехнолошките компоненти за потребите на индустријата во оваа земја, а Русија има потешкотии да ги произведува овие парчиња опрема и за себе и за своите воени потреби. Овие фактори придонесоа земјите кои дури и би ја разгледувале руската опрема да не го прават тоа, бидејќи времето на испорака би било премногу долго, а целокупното снабдување би било доста несигурно. Како таква, француската воена индустрија природно се наметна како логична алтернатива.
Но, важно е да се нагласи дека овој вид извоз надвор од НАТО не бил првичната цел на Франција, иако секако е профитабилен за компаниите од оваа земја. И по Втората светска војна, Париз имаше за цел да биде покровител на Европа во воената сфера преку различни иницијативи и континентот да постигне таканаречена „стратешка автономија“. Тој термин ја подразбира Европската унија како актер кој се грижи за сопствената одбрана не само кога станува збор за воените капацитети, туку и за производство на сопствениот арсенал, а помалку се потпира на САД.
И покрај фактот што денес европските земји посериозно ја сфаќаат својата одбрана и по неколку децении значително ги зголемуваат трошоците за воени цели, тоа не се случува во духот на француската визија. Кога станува збор за употреба на воена опрема од оваа земја во рамките на НАТО, таа останува скромна. На пример, борбени авиони ловци Грција и Франција, додека повеќето европски земји на НАТО се потпираат на различни американски модели. Истото се случува и со другите парчиња опрема, каде што и покрај зголемувањето на воените трошоци и набавката на опрема во рамките на НАТО и растот на францускиот воен извоз, тие два два процеса се речиси целосно неповрзани. Уделот на американската опрема во Европа со новите европски набавки продолжува да расте, францускиот стагнираат, додека Франција зема се поголем удел во вооружувањето на земјите надвор од НАТО и Европа како континент.
Поради оваа причина, се додека трае војната во Украина, сигурно ќе има разлика во воениот извоз меѓу Русија и Франција во корист на другата земја. Воената индустрија на Русија во моментов е една од најзаслужните за опстанокот на руската економија, иако на меѓународен план многу заостанува. Од друга страна, освен разликата што ќе се создаде меѓу Франција и Русија, се чини дека ќе се зголеми и разликата меѓу САД и сите останати. Во текот на изминатата година, иако Франција го зголеми својот удел во светскиот извоз на оружје, САД, исто така, забележаа скок од околу една третина на над 40 отсто од светскиот удел. На овој начин се зголеми разликата меѓу првопласираната и второпласираната земја. Во вториот мандат, тоа може да биде многу корисно за НАТО како блок, но претставува оддалечување од француската визија за европска стратешка автономија и француска лидерска улога кога станува збор за одбраната на Европа. Во таа сфера, САД нема наскоро да ја напуштат Европа, и покрај имплицитните желби на францускиот политички естаблишмент.
Подготвено од М.Д.
About Author
