ЗАПОЧНА САМИТОТ НА НАТО ВО ВАШИНГТОН

09.07.2024 Скопје

Челниците на НАТО се собираат во вторник во Вашингтон на состанок на врвот со цел да покажат цврст став кон Русија и поддршка за Украина, но самитот би можел да протекне во сенка на борбата на американскиот претседател Џо Бајден за политички опстанок.

Осумдесет и едногодишниот Бајден ќе се обиде да ги искористи тридневните свечености по повод 75-годишнината од формирањето на НАТО за да ги увери сојузниците во американското раководство и неговата способност да управвува, бидејќи се зголемуваат повиците за негово откажување од кандидатурата за вториот претседателски мандат.

Бајден досега му пркоси на притисокот од многумина во неговата Демократска партија да се повлече, по катастрофалниот дебатен настап со републиканскиот притувкандидат Доналд Трамп минатиот месец, во кој се чинеше заморен и збунет, ги поттикна стравувањата дека нема ментална острина и физичка подготвеност да го отслужи вториот последователен мандат.

„Нашите сојузници го бараат американското раководство. Што мислите, кој друг би можел уште да исчекори и да го стори ова? Јас го проширив НАТО. Јас го зајакнав НАТО“, рече Бајден во интервјуто емитувано во понеделникот.

Финска и Шведска, имено, се приклучија на НАТО во 2023 година односно оваа година.

Додека сомнежите се вртат околу Бајден, остатокот од 32-члената алијанса нервозно гледа на можното враќање на Трамп во Белата куќа по изборите во ноември. Во кампањата, Трамп се заканува дека ќе го уништи принципот на меѓусебна самоодбрана што е во основата на НАТО од неговото основање по Втората светска војна, критикувајќи ги сојузниците за недоволно вложување во сопствената безбедност на сметка на огромните издвојувања за алијанската.

Меѓутоа, не се само Соединетите држави членка на блокот која се соочува со политички прашања. Францускиот претседател Емануел Макрон пристигнува откако го спречи обидот на крајната десница да го преземе мнозинствто во парламентот, новиот британски премиер Кир Стармер ќе го има своето прво меѓународно појавување само една седмица по надмоќната победа на неговите лабуристи на изборите со кои ги заврпија 14-годишното владеење на конзервативците а унгарскиот премиер Виктор Орбан пристигнува во Вашингтон по многу критикуваната средба со рускиот претседател Владимир Путин во Москва, и со кинескиот Кси Џипинг во Пекинг.

Додека се борат со минското поле во американската политика, челниците на НАТО ќе мора да покажат дека тоа не го оддалечило од реалноста на бојното поле во Украина.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски ќе се појави на самитот очекувајќи да ги обезбеди дополнителните напредни системи за противвоздушна одбрана „Patriot“ од кои со месеци бара од сојузниците да ѝ помогнат на Украина да ги одбие руските напади. Ранливоста на неговата земја разурната од војна од проектилите на Москва беше сурово потврдена со нападот во понеделникот врз детската болница во Киев. Москва го одбива ова тврдење, обвинувајќи за инсценирање од украинска страна токму пред самитот на НАТО и повторува дека Киев важните воени позиции сѐ уште ги лоцира во чувствителната цивилна инфраструктура.

„Би сакал да слушнам од нашите партнери поголема цврстина и посилен одговор на ударот што Русија го зададе уште еднаш“, рече Зеленски за време на посетата во Полска пред да замине за Вашингтон.

Ветувањето дека ќе испрати повеќе оружје ќе биде најголемата победа за лидерот на Украина, бидејќи неговите сили се борат да издржат две ипол години по руската инвазија.

Без детали, Бајден во понеделник вети дека со сојузниците во НАТО ќе објави „нови мерки за зајакнување на воздушната одбрана на Украина за заштита на нејзините градови и цивили од руски напади“.

Загрижени од чекорот на НАТО кон војна со Русија, Соединетите држави и Германија ги прекинаа сите разговори за јасна покана до Украина да се приклучи на нивниот сојуз. Наместо тоа, дипломатите велат дека размислуваат да го наречат патот на Киев кон евентуалното членство во декларацијата од самитот „неповратен“ и да напишат дека земјата е на „мостот“ за приклучување.

Преовладува надежта дека охрабрувањето, заедно со ветувањата за испораки на оружје, ќе биде доволно за да се избегне создавање нов дипломатски проблем со Зеленски, откако тој јавно го критикуваше неподготвеноста на НАТО да се приклучи на самитот минатата година.

Со едното око на Трамп, членките на НАТО ќе ветат дека ќе продолжат да ја поддржуваат Украина со брзината што ја прават од почетокот на руската инвазија, со околу 40 милијарди евра годишно барем уште една година.

Исто така, ќе се согласат дека Алијансата ќе преземе поголема контрола од американската војска над координацијата на испораките на оружје за Украина во обид да помогне да се заштити снабдувањето од какви и да се промени во Вашингтон. Во обид да испрати јасна порака дека европските сојузници прават повеќе за зајакнување на одбранбените напори, НАТО ќе објави зголемени трошоци низ Алијансата.

Оваа година, 23 од 32-те членки на алијансата треба да ја исполнат целта на НАТО за трошење два отсто од бруто домашниот производ на своите воени сили, во споредба со само три земји пред една деценија.

Улф Кристерсон, шведскиот премиер, ќе ја претставува својата земја на првиот самит на НАТО откако земјата влезе во алијансата во март.
Пред патувањето, Кристерсон рече дека Шведска целосно ја поддржува идејата дека иднината на Украина е во НАТО.