17.07.2024 Скопје
Западен Балкан има 23 гигавати (GW) потенцијален капацитет за соларна и ветерна енергија, од кои речиси половина е во Србија, а имплементацијата на овие проекти може да ги направи технолошките гасни централи непотребни во регионот, се вели во извештајот на Глобал енерџи монитор – ГЕМ).
Србија има најголем потенцијален капацитет на соларни и ветерни електрани, но според степенот на градба заостанува зад другите земји во регионот.
Транзицијата на чиста енергија може да спречи доживотни емисии од 103 милиони тони јаглерод диоксид (CO2), што е еквивалентно на 87 отсто од емисиите на CO2 во регионот во 2022 година, и да заштеди повеќе од девет милијарди евра во трошоците за енергија, посочува ГЕМ.
Според глобалните бази на податоци за соларни постројки и ветерни електрани (Global Wind Tracker и Solar Power Tracker), Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Република Северна Македонија и Србија заедно имаат комбинирани 23 GW во потенцијални соларни и ветерни проекти, што е 70 проценти повеќе од пред една година и се споредливи со потенцијалните капацитети во Германија.
Тие проекти, кои се најавени или се во фаза на планирање и изградба, во текот на нивниот животен век би произведувале четири пати повеќе електрична енергија од потенцијалните гасни постројки.
„Поради нив, гасната енергија може да стане ирелевантна во регионот“, велат од ГЕМ.
Србија има оперативни ветерни проекти со вкупен капацитет од 404 мегавати (MW), што е речиси половина од вкупниот оперативен капацитет на регионот. Сепак, по отворањето на ветерниот парк Чибук во 2019 година, се додава во извештајот, развојот на енергијата на ветерот е забавен.
И покрај големиот оперативен капацитет на ветер, Србија има само 40 MW оперативен соларен капацитет, се посочува во извештајот.
Кога станува збор за потенцијални проекти за соларна енергија и ветер, Србија има 47 отсто од капацитетот во регионот.
Според извештајот, Србија има 7,9 GW потенцијален капацитет на ветерни паркови, што е 65 отсто од вкупниот капацитет на регионот и 2,9 GW потенцијален соларен капацитет, што е 27 отсто од регионалниот капацитет.
Според најновите податоци на ГЕМ, Србија планира да приклучи 3 GW енергија од ветер и 1 GW соларна енергија на мрежата до крајот на 2028 година, што би ја надминало целта од 1,77 GW ветерна енергија, но не е помалку од сончевата енергија. целта од 1,73 GW, предвидена со нацртот на Националниот план за енергија и клима.
Во извештајот се забележува и дека во нацртот се наведува дека целта е уделот на обновливите извори на енергија да биде 27 отсто, што не е во согласност со целта од 40,7 отсто усвоена од Енергетската заедница.
Меѓутоа, кога се споредува уделот на проектите во изградба во однос на вкупните потенцијални капацитети, Србија е претпоследна во регионот со само три проценти (0,4 GW) од најавените проекти во моментот во изградба.
Тој удел е помал од просечната градежна стапка во Европа (пет проценти) и просечната глобална стапка без Кина (седум проценти). Спротивно на тоа, стапката на градба во остатокот од регионот (без Србија и Црна Гора) е 11 проценти.
„Иако Србија во моментов може да се пофали со најголем дел од оперативните (444 MW, или 29 отсто) и потенцијалните (10,9 GW, или 47 отсто) комерцијални проекти за соларна енергија и ветер во регионот, таа ризикува да заостане бидејќи Албанија, Босна и Херцеговина и во последните неколку години, Република Северна Македонија е пред кривата во развојот на нови капацитети“, објави ГЕМ.
Тој додава дека постојните капацитети на соларни и ветерни електрани во регионот сочинуваат само седум проценти од регионалното учество на електрична енергија (1,5 GW). Во исто време, само шест проценти (1,3 GW) од потенцијалниот капацитет е во изградба и многу веројатно ќе биде пуштен во употреба.
„За да го отклучат овој потенцијал, владите треба да работат на планирање и дозволување бариери и да развијат законски рамки и комплементарна инфраструктура за да изградат чиста и флексибилна мрежа. Зонирањето на обновливите извори на енергија треба да се врши со ригорозни мерки за заштита на животната средина, со цел да се намали штетното влијание врз природата. И локалните заедници треба активно да се вклучат во проектите и да имаат корист од нив“, се вели во ГЕМ.
Извештајот, исто така, посочува дека ЕУ и САД треба да промовираат сончева енергија и ветер, наместо гас, како енергетска безбедносна мерка за да му помогнат на Западен Балкан да го достигне својот целосен потенцијал во областа на чиста енергија.
Коавторот на извештајот, Жанаим Козибаи, оцени дека Западен Балкан е во единствена позиција бидејќи регионот не е премногу врзан за гасната инфраструктура и дека обновливите извори на енергија се поодржлив потег што има економска смисла.
„Сепак, потребна е поголема политичка волја во земјата, а ЕУ и САД треба да се залагаат за чиста енергија во регионот, а не да поддржуваат скап, загадувачки гас“, рече Козибаи.
Проектниот менаџер на Европската федерација на енергетски заедници (REScoop.eu) Крис Вретос истакна дека забрзаната транзиција кон обновливи извори на енергија мора да се спроведе на демократски начин.
„Владите треба да создадат рамки кои ќе овозможат развој на енергетската заедница. Промоторите на проектите треба да овозможат и учество на локалните граѓани и заедници во проектите. Ова ќе создаде нов извор на приход за многу домаќинства, обезбедувајќи ги толку потребните економски можности, особено за заедниците кои преминуваат од ископување јаглен“, рече Вретос.
Пипа Галоп, службеник за енергетска политика во Југоисточна Европа во организацијата Bankwatch, оцени дека актуелниот предизвик е да се забрзаат подобрувањата во просторното планирање, проценката на влијанието врз животната средина и учеството на јавноста и да се спречи оштетување на биолошката разновидност и да се изгради јавна поддршка.
Подготвено од М.Д.
About Author
