05.03.2024 Скопје
За прв пат е пресметана староста на една од најголемите и најсложените видови песочни дини на Земјата.
Ѕвездени дини или пирамидални дини го добиле своето име поради нивните карактеристични форми и достигнуваат стотици метри во висина.
Ги има во Африка, Азија и Северна Америка, како и на Марс, но експертите никогаш претходно не можеле да утврдат кога се формирале.
Сега научниците открија дека дината наречена Лала Лалија во Мароко била формирана пред 13.000 години.
Ѕвездените дини се создаваат од спротивставени ветрови кои го менуваат правецот.
Професорот Геоф Дулер од Универзитетот Абериствит, кој го објави истражувањето заедно со професорот Чарлс Бристоу од Универзитетот Биркбек, изјави дека разбирањето на нивната возраст им помага на научниците да ги разберат тие ветрови и да ја одредат климата од таа ера.
Лала Лалија (автохтоно име Амазиг што значи највисоката света точка) се наоѓа во песочното море Ерг Чеби во југоисточно Мароко. Висока е 100 м и широка 700 м со радијални краци.
По првичното формирање, таа престанала да расте пред околу 8.000 години, а потоа брзо се проширила во последните неколку илјади години. Пустините обично може да се идентификуваат во геолошката историја на Земјата, но ѕвездените дини не можеа досега.
Професорот Дулер вели дека ова е можеби затоа што тие се толку големи што експертите не сфатиле дека гледаат во посебна дина.
Тој додаде дека овие откритија веројатно ќе изненадат многу луѓе бидејќи може да се види колку брзо се формирала оваа огромна дина и дека се движи низ пустина со околу 50 cm годишно.
Научниците користеле техника наречена датирање на луминисценција за да ја одредат староста на ѕвездената дина. Методот пресметува кога зрната песок последен пат биле изложени на дневна светлина.
Примероците од песок беа земени во мракот од Мароко и анализирани во лабораторија под услови на пригушено црвено светло слични на старомодна работилница за фотографирање.
Професорот Дулер ги опишува минералните зрна во песокот како „мали батерии на полнење“. Тие складираат енергија во кристалот што доаѓа од радиоактивноста во природната средина.
Колку подолго песокот е закопан под земја, толку повеќе е изложен на радиоактивност и толку повеќе енергија акумулира. Кога зрната се изложени во лабораторија, тие ослободуваат енергија во форма на светлина и научниците можат да ја пресметаат нивната возраст.
„Во нашата темна лабораторија, гледаме светлина од овие зрнца од песок. Колку е посветла светлината, толку се постари седиментните зрнца и колку подолго време поминало од нивното закопување“, вели професорот Дулер.
Други примери на овие огромни дини се Ѕвездената дина во Колорадо, Северна Америка, која е највисоката дина во САД, со висина од 225 метри од основата до врвот.
Качувањето на овие дини е напорна работа, објаснува професорот Дулер.
„Додека се искачувате, се качувате два чекори и се лизгате назад надолу еден чекот. Но, вреди – тие се апсолутно прекрасни од врвот“, вели професорот Дулер.
The Lala Lallia star dune in Morocco 🇲🇦. Earth’s largest and most complex of sand dune is 13’000 years old 🧵 pic.twitter.com/DF8VQ5teSo
— christopher (@cr4803624) March 4, 2024
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
