19.03.2024 Скопје
Борбените авиони, морнарицата и географската положба се најголемите предности на воената моќ на Шведска, 32-та земја членка на НАТО.
Зближувањето со НАТО започна уште од почетокот на првиот конфликт во Украина, во 2014 година. Во текот на 2017 година Шведска спроведе голема воена вежба, каде со помош на „сојузниците“, пред се САД, се вежбаше одбрана.
Конечно, НАТО ја прими Шведска во нејзиното членство на 7 март 2024 година, а шведското знаме се вееше пред седиштето на Алијансата во Брисел на 11 март. Турција и Унгарија најмногу и попречија на Шведска, но тој проблем е решен.
Турција доби одобрение од САД за купување на авиони Ф-16, додека Унгарија, на пример, се согласи да купи дополнителни борбени авиони Грипен. Покрај сето ова, решени се и бројни политички проблеми за кои сега ретко се зборува.
НАТО доби нов сојузник кој, на прв поглед, има и нема значителни воени капацитети. Шведска има 15.000 војници плус 20.000 во резерва, 110 тенкови, 1.400 оклопни транспортери, 250 артилериски парчиња, 100 борбени авиони, 50 хеликоптери и 150 воени и помошни бродови и бродови.
Ова го покажуваат податоците на публикацијата „Воен биланс“ на Меѓународниот институт за стратешки студии од Лондон. Бројот на тенкови не е значаен, но бројот на авиони, на пример, ја става Шведска на самиот врв на Европа, а истото може да се каже и за морнарица со искуство во воена пловидба во студени води.
Шведска со години има високо развиена воена соработка со другите нордиски земји, стари членки на НАТО, Норвешка и Данска, но и со новата членка Финска.
Тие соработуваа на полето на мултинационалните мировни операции. Денеска тие соработуваат во подготовките за одбрана од потенцијален руски напад. Големата воена вежба „Nordic Response 24“, во која во првата половина на март учествуваа 20.000 војници, со 110 авиони и 50 бродови, ја потврди решеноста на Шведска и соседните земји „да и покажат заби“ на Русија.
Половина од армијата беше на копно, а половина беше на вода, под вода (во подморници) и во воздух. Армијата на Соединетите Американски Држави одигра значајна улога во вежбата, пред се во транспортот на персонал и опрема со бродови, авиони и хеликоптери – што се капацитети што им недостигаат на нордиските земји.
„Нордиски одговор 24“ докажа дека Шведска му донесе сериозно и тешко мерливо засилување на НАТО, имено нејзината географска положба. Долгиот и нерамен брег, пристаништата, воените аеродроми и друга инфраструктура се на прво место.
Географски гледано, „долгата“ територија на Шведска е 1.500 километри во правец север-југ. А, во таа област НАТО и САД имаат можност да ги користат постоечките пристаништа, воени и цивилни аеродроми, воена инфраструктура и да изградат нови капацитети за потребите на заедничката одбрана.
Според ЦИА, Шведска има четири воени аеродроми, три цивилно-воени и 26 чисто цивилни. Сите тие имаат асфалтирани писти и воени аеродроми, а повеќето цивилни аеродроми ги исполнуваат условите за слетување на борбени и транспортни авиони.
Како резултат на децениска воена неутралност, шведските вооружени сили развија мрежа на станици покрај патишта за полнење гориво, итни поправки и монтирање оружје на воени авиони.
Шведското копно е оддалечено од 200 до 300 километри од балтичките држави – Естонија, Летонија и Литванија – и воено и стратешки претставува добра позадина за одбрана на овие три земји.
Не треба да заборавиме дека Шведска е оддалечена 300 километри од Руската Федерација, односно од познатиот Калининградски регион, но тоа е ризик за кој Стокхолм бил свесен при донесувањето на одлуката за влез во НАТО.
Шведската воена индустрија има повеќедецениска традиција и е позната во светот по своите високо софистицирани и прецизни борбени системи, од муниција до борбени авиони.
Со почетокот на војната во Украина во јавноста беа лансирани противтенковски ракети „Н ЛАВ“, кои во соработка со неколку земји ги произведува шведската компанија „СААБ Бофорс Динамикс“. Иако е во мнозинска сопственост на британската мултинационална компанија „BAE Systems“, компанијата е со седиште во Шведска.
Оваа компанија ги произведува и познатите лесни преносливи системи за противтенковско војување „Карл Густав“ М2, М3 и М4 и АТ-4. Најголемиот корисник на овие системи е Армијата на САД. Системот АТ-4, на пример, во американската армија има сличен статус на познатата „зоља“ во војската на Србија – лесен е за употреба и повеќето војници се обучени за него.
Во последните неколку децении, главни купувачи на шведско оружје се европските земји – членки на НАТО. Јавно достапните податоци покажуваат дека во последните неколку години, најголемиот бизнис на шведската одбранбена индустрија е продажбата на борбени авиони Грипен на Бразил.
Други големи зделки се продажба на пешадиски борбени возила CV-90 на вооружените сили на Чешката Република и вооружените сили на Словачка, испорака на авиони за воздушно набљудување „Global Aj“ (шведски AVAKS) до Обединетите Арапски Емирати.
Сите проекти се повеќегодишни. Во 2023 година Шведска извезла оружје и воена опрема во вредност од 1,7 милијарди долари. Меѓутоа, воената индустрија е концентрирана на домашниот пазар, имено на шведските вооружени сили.
Во 2024 година, воениот буџет е 12 милијарди долари, годишно со тенденција на пораст во 2025 и 2026 година. Ако се погледне структурата на буџетот, ставките „набавка и изградба на опрема“, „агенција за набавка на опрема“ и „изградба на радиокомуникациски систем“ имаат на располагање околу 5,3 милијарди долари.
Шведска набавува само одредени видови оружје и муниција од странство. Противвоздушната одбрана се состои од американски „патриот“ и МИМ Хок, ракети „ирис-Т“ (Шведска учествува во производството) и домашни системи со краток дострел – ракети РБС-70 и познатиот пиштол „Бофорс Л-70“.
Борбените авиони Грипен се вооружени со американски и европски ракети и бомби. Европските системи се главно шведски, од ракетите воздух-воздух со долг дострел „Метеор“ до крстосувачките ракети „Таурус“.
Сите овие системи се сметаат за најнапредни во светот и зборуваат за најважната карактеристика на шведската воена индустрија, а тоа е високата технологија.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
