12.03.2024 Скопје
Децениското пријателство меѓу Чешка и Словачка, наследникот на поранешна Чехословачка, падна во длабока криза откако проруската влада на премиерот Роберт Фиц ја презеде функцијата во Братислава.
Прага за тоа време силно ја поддржува Украина и неодамна организираа набавка на 800.000 артилериски гранати, а не се против испраќање на инструктори на НАТО на украинскиот фронт.
Расправијата кулминираше минатата недела кога чешкиот премиер Петр Фијала објави дека вообичаените чешко-словачки меѓувладини консултации нема да се одржат во наредните недели или месеци бидејќи Прага не ги смета за соодветни поради „значителните разлики“. Фијала додаде дека соработката меѓу земјите треба да биде насочена кон конкретни проекти, но и дека е невозможно да се сокрие дека постојат значителни разлики во мислењата за некои клучни надворешнополитички прашања.
„Убедени сме дека нема потреба од заедничка средба на двете влади. Ја информиравме словачката страна за нашата одлука и намера да го одложиме состанокот“, изјави чешкиот премиер.
Поддршка на одлуката за прекин на меѓувладините консултации со Словачка даде и министерот за надворешни работи на Чешката Република, Јан Липевски.
„Нашите партнери од другата страна на светот разбираат дека безбедноста на Европа влијае на безбедноста на целиот свет. Затоа ми е жал што моите колеги во Словачка не го гледаат тоа“, рече Липевски.
Фицо одговори дека Чешка со ваквата одлука ги загрозила своите односи со Словачка. Тој наведува дека, според него, причина за тоа се различните позиции на Прага и Братислава за војната на Руската Федерација против Украина.
„Забележуваме дека чешката влада одлучи да ги загрози нашите меѓусебни односи само затоа што е заинтересирана да ја поддржи војната во Украина додека словачката влада отворено зборува за мир. Вашата одлука нема да влијае на суверената словачка надворешна политика“, додаде шефот на словачката влада.
Премиерите на двете земји се договорија во ноември 2023 година да ја продолжат традицијата на заеднички владини состаноци што требаше да се одржат во Чешка напролет. Последните меѓувладини консултации меѓу двете земји беа одржани во април минатата година, но се беше доведено во прашање со промената на власта во Словачка.
На пример, на втората годишнина од руската агресија врз Украина, Фицо изјави дека војната започнала со „дивеењето на украинските неонацисти“, додека словачкиот министер за надворешни работи Јурај Бланар се состана со рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров на дипломатскиот форум што се одржа во Турција. Досега, меѓу шефовите за надворешни работи на земјите од ЕУ, само унгарскиот министер Петер Сијарто не се двоумеше да се сретне со Лавров. За словачкиот премиер Роберт Фицо, таа средба е пример за „урамнотежена и суверена“ надворешна политика на Словачка кон сите делови на светот.
Одговорот дојде во форма на изјава на претседателот на Чешката Република, Петр Павел, кој се залага дека војниците на НАТО треба да дадат поддршка директно на територијата на Украина и дека нема да бидат прекршени меѓународните норми.
„Треба да се согласиме со сојузниците дека е многу пологично да се префрлат неколку десетици инструктори во Украина и таму да се обучуваат украински војници, наместо украинските војници да се обучуваат на територијата на земјите-членки на НАТО“, вели Петр Павел.
Поради нововоспоставената проруска политика, Словачка чекор по чекор се изолира.
Така, годишната безбедносна конференција ГЛОБСЕК, која се одржува од 2005 година, нема да се одржи во Братислава туку во Прага поради политиката на актуелната словачка влада Роберт Фиц.
ГЛОБСЕК се смета за втор најважен настан на ова ниво по Минхенската безбедносна конференција, а на оваа средба неколку пати учествуваа највисоките светски претставници и политичари како претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и претседателот на Франција, Емануел Макрон.
На почетокот на март, Италија одлучи да го повлече системот за воздушна одбрана SAMP/T од Словачка.
Фицо се пожали дека поради италијанската одлука, стратешките објекти, вклучително и нуклеарната централа, остануваат незаштитени. Тој додаде дека претходната влада и дала на Украина функционален руски противвоздушен систем С-300 и нагласи дека тоа никогаш нема да го направи.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
