13.02.2024 Скопје
Венецуела го зголеми своето воено присуство во близина на границата со Гвајана, и покрај тоа што Каракас изјави дека ќе се обиде да го реши долготрајниот територијален спор околу Есекибо, богат со нафта дел од територијата на Гвајана, преку дипломатија.
Тензиите се зголемија минатата година по референдумот во Венецуела на кој гласачите се согласија за создавање на венецуелска држава во спорниот регион. Гвајана го нарече овој потег чекор кон анексија, бидејќи сеништето на вооружени конфликти се наѕира во регионот, објавија светските медиуми.
Владата на Гвајана на 10 февруари објави дека има докази за сателитски снимки од пријателски западни сојузници кои го покажуваат движењето на венецуелската армија во близина на источната граница на јужноамериканската земја со Гвајана.
Официјални лица тврдат дека администрацијата на венецуелскиот претседател Николас Мадуро го прекршува мировниот договор потпишан на Карибите минатиот декември, во кој двете земји се согласија да не користат сила или да се закануваат една со друга.
Реакцијата на Гвајана на најновиот развој дојде неколку часа откако сателитски снимки објавени од американскиот Центар за стратегиски и меѓународни студии (CSIS) покажаа дека Венецуела ја проширува својата база на островот Анкоко, од кој половина Венецуела ја зазеде од Гвајана во средината на 1960-тите и блиската Пунта Барима , на помалку од 80 километри од границата со Гвајана.
Министерот за надворешни работи на Гвајана, Хју Тод и државниот секретар Роберт Персауд изјавија дека Гвајана ја следи ситуацијата преку границата, додека Министерството за одбрана на Венецуела ја обвини Гвајана дека го загрозува договорот од декември 2023 година преку неодговорни дејствија и медиумска измама, тврдејќи дека „Есекибо е наш“.
Двете страни со децении се расправаат за граничните линии, посочува светските медиуми, додавајќи дека Гвајана тврди дека меѓународната гранична комисија од 1899 година ја одредила границата еднаш засекогаш. Но, повеќе од 60 години, Венецуела ја обвинува комисијата дека ја измамила околу регионот Есекибо.
Гвајана го изнесе прашањето до Светскиот суд во Холандија за конечна пресуда, додека Венецуела нагласи дека претпочита директни билатерални разговори.
Венецуела вети „силен одговор“ доколку започне дупчењето нафта во спорните води во близина на соседна Гвајана, како што објави американскиот нафтен гигант ExxonMobil на почетокот на февруари.
Иако Каракас долго време се залага за регионот Есекибо, реториката се засили откако Гвајана почна да издава дозволи за нафтените компании да работат таму.
Венецуелскиот министер за одбрана Владимир Падрино напиша на социјалната мрежа X дека иако ExxonMobil може да ја има заштитата на Соединетите Држави и Гвајана, „во поморскиот простор што со право и припаѓа на Венецуела, ќе добие пропорционален, силен одговор кој го почитува законот“.
ExxonMobil, кој откри огромни резерви на сурова нафта кај Гвајана во 2015 година, објави на 6 февруари дека планира да ископа два истражни бунари оваа година во близина на брегот на Есекибо, со кој Гвајана управува повеќе од еден век.
На 7 февруари, потпретседателот на Венецуела, Делси Родригез, веќе го обвини „ExxonMobil“ дека сака да ги „заштити своите незаконски операции во морето во очекување на разграничување, под маската на воинстругање од страна на САД во соучесништво со Гвајана“.
Во декември, Мадуро свика контроверзен необврзувачки референдум со кој со големо мнозинство беше одобрено создавањето на венецуелската провинција Есекибо, што ги зголеми стравувањата од воен конфликт во главно мирната Јужна Америка.
Тензиите дополнително се разгореа кога Британија испрати воен брод во областа, што го натера Мадуро да мобилизира 5.600 војници на воени вежби во близина на границата.
Сепак, тензиите се намалија по состанокот на министрите за надворешни работи на двете земји во Бразил во јануари, по претходните разговори лице в лице меѓу Мадуро и претседателот на Гвајана Ирфан Али, кои се согласија да не прибегнуваат кон сила.
Иако Мадуро во декември минатата година вети дека нема да преземе воена акција против својот сосед, снимката споделена од Центарот за стратегиски и меѓународни студии (CSIS) во Вашингтон укажува на засилување на војската додека Мадуро ги засилува своите закани за анексија на земјата богата со нафта.
Кристофер Хернандез Рој, заменик-директор на програмата за Америка на CSIS, рече: „Истиот ден кога венецуелскиот министер за надворешни работи се состана со дипломати од Гвајана, венецуелската војска спроведува вежби со тенкови на само неколку чекори од Гвајана. Сето ова ни кажува дека Мадуро е водење дволична политика“.
Воздушните снимки покажуваат како венецуелската војска испраќа тенкови и патролни чамци опремени со проектили на границата.
Аналитичарите гледаа на „мафтањето“ со оружје на Мадуро како средство за градење поддршка пред изборите што се очекуваат оваа година, но посочија дека тоа може да биде и обид да се изврши притисок врз Гвајана да ги сподели приходите од неодамнешните откритија на нафта.
Економијата на Венецуела пропадна во последната деценија и покрај тоа што има некои од најголемите депозити во светот.
„Сето ова сугерира дека Мадуро можеби првично имал домашни причини за она што го прави, но сега стратегијата е да се принудат Гвајанците да направат некаква отстапка“, рече Хернандез Рој.
Распоредувањето на Мадуро, заедно со референдумот што го одржа во декември, на кој тој рече дека милиони Венецуелци ги одобруваат плановите за заземање на Есекибо, го вознемири Вашингтон, кој дополнително е затегнат да обликува одговор на сојузите на Венецуела со Русија, Иран и Кина.
Во последните месеци, американски претставници од Министерството за одбрана и Белата куќа го посетија главниот град на Гвајана, Џорџтаун, за да разговараат за зголемената соработка. Но, тој рече дека неговата влада наскоро ќе купи американски хеликоптери, беспилотни летала и друга одбранбена опрема.
Зголемувањето на војската на Венецуела во близина на Гвајана доаѓа откако САД ги олеснија некои американски економски санкции за да го охрабрат Мадуро да одржи фер избори и да ги прифати венецуелските мигранти депортирани од САД. Наместо тоа, велат групите за човекови права, Мадуро ги затвори дисидентите и им забрани на ривалите да се кандидираат на претседателските избори што треба да се одржат подоцна оваа година.
Заканите на Венецуела предизвикаа загриженост кај другите соседи, вклучително и блискиот сојузник на Мадуро, Бразил, кој распореди десетици оклопни возила и војници во последните денови за да ја засили безбедноста на своите граници со Венецуела и Гвајана.
Од друга страна, Мадуро најголемиот дел од својот гнев го насочил кон „Ексон“, кој пред многу години се откажа од бизнисот во Венецуела поради конфликти со социјалистичката влада и оттогаш работи во Гвајана.
По референдумот во декември, Мадуро претстави нова карта на Венецуела со проширена граница, велејќи дека „единствените губитници се владата на Гвајана, Ексон Мобил и американската империја“ и дека „Гвајана и Ексон Мобил ќе мора да преговараат со нас“.
Сепак, поранешните високи воени претставници на Венецуела и аналитичари на војската на таа земја не мислат дека режимот планира инвазија. Наместо тоа, тие веруваат дека режимот, гледајќи колку малата Гвајана стана од сиромашна земја во важен производител на нафта, сака да преговара за некаков договор што може да биде од корист за Венецуела.
„Она што тие се обидуваат да го направат е изнуда“, рече Исидро Перез, поранешен полковник во венецуелската армија.
Сепак, зголемените тензии во северниот дел на Јужна Америка ги поттикнаа проценителите на ризикот од поморската индустрија во „Лојдс пазар асоцијација“ во Лондон да ја стават Гвајана на нивната глобална листа на области погодени од војна, пиратерија и тероризам.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
