20.02.2024 Скопје
Според американската организација Tax Foundation, која се занимава со анализа на даночната политика ширум светот, работниците со една просечна плата во Европа плаќале околу една третина од својот приход во форма на даноци во 2022 година.
За Европа е вообичаено даночните оптоварувања значително да се разликуваат од земја до земја, при што работниците во западноевропските и развиените земји плаќаат значително повеќе. Данска (55,9%), Австрија (55%), Португалија (53%), Шведска (52,3%) и Белгија (50%) се некои од земјите со највисоки стапки на персонален данок на доход.
Изненадувачки, не сите граѓани се незадоволни од повисоките даноци. Пример за ова е Данска, каде што многумина сметаат дека плаќањето е инвестиција во колективната иднина на земјата и општеството или нешто како купување на одреден квалитет на живот.
Според World Happiness Report 2023, Данска четврта година по ред е рангирана како втора најсреќна земја во светот. Тоа им овозможува на сите сегменти на општеството, без разлика на пол, социо-политички или економски позиција, да ги искористи истите можности, кои значително ги намалуваат економските и социјалните оптоварувања. Поголемиот дел од образованието, особено високото образование, е бесплатно, а студентите добиваат и грант од данската влада.
Оваа поддршка продолжува на работното место, каде родителите имаат право на 52 недели родителско отсуство, од кои 32 недели ги плаќа државата. Данскиот модел на пазарот на труд, наречен „модел на флексибилност“, исто така обезбедува флексибилност за работодавачите и безбедност за работниците, истовремено нагласувајќи активно учество во работата. Ова им овозможува и на работниците и на државата да обезбедат „заштитна мрежа“ во случај на невработеност.
Како што е наведено, многу Данци се многу среќни што го плаќаат својот дел од даноците, особено ако услугите што ги добиваат се со навистина висок квалитет.
Но, има и недостатоци, како што е тоа што Данска мора да нуди и стипендии на студенти од други земји од Европската унија, иако тие ретко остануваат во земјата подолго време.
Во Австрија, уште една земја со високи даноци од 55 отсто, прилично е ценет системот за социјално осигурување, кој вклучува здравствено осигурување, пензиско осигурување и осигурување при работа. Покрај горенаведеното, ги опфаќа и бременоста и невработеноста.
Државата бара сите вработени да бидат осигурени, како и луѓето кои примаат бенефиции за невработеност, пензии или кој било друг вид финансирање засновано на потреби.
Во земјите како што е Белгија, најголемото даночно оптоварување го носат самците без деца, додека е нешто полесен за брачните парови со деца.
Иако оваа земја може да се пофали со висок квалитет на здравствена заштита, регистрирањето за ова може да биде долг и комплициран процес, кој вклучува регистрација во Фондот за социјално осигурување и јавно здравствено осигурување.
Речиси 65 отсто од платите се одбиваат од белгиските даночни обврзници.
Во Белгија задолжителни се и месечните придонеси за социјално осигурување. Според тоа, некој со плата од 45.000 евра годишно, на пример, ќе се оданочува со 25 отсто до 15.200 евра, со 40 отсто над 15.200 евра, со 45 отсто над 26.830 евра и со 50 отсто над 46.440 евра.
Дополнително, работникот мора да плати 13,07 отсто од придонесите за социјално осигурување. Се плаќа и посебен придонес за социјално осигурување кој се движи од 9,30 до 60,94 евра месечно. Лицето со оваа плата според тоа би имало на располагање приближно 1.867 евра месечно.
Имајќи предвид дека минималната плата во Белгија е 1.994,18 евра месечно, пред оданочување, месечната плата од 45.000 евра годишно би оставила вработениот приближно оваа сума по одбитоците.
Ова во последниве години сè повеќе ги фрустрира Белгијците, бидејќи сметаат дека не го добиваат она што го плаќаат во даноци во споредба со Скандинавците. Сепак, Белгија полека вложува напори да ги намали даноците на плати, според ОЕЦД, при што просечниот работник забележува олеснување од околу 2,7 проценти помеѓу 2009 и 2022 година.
Слично на Данска, на Швеѓаните исто така не им пречи да плаќаат повисоки даноци, во овој случај околу 52,3 отсто, во замена за добро функционирање на општеството и квалитетни јавни услуги. Шведската даночна агенција, „Skatteverket“, е една од најдоверливите и најпочитуваните институции во земјата, само зад Шведската канцеларија за патенти и регистрација (PRV) и Одделот за имот, „Lantmateriet“.
Тоа е затоа што даночната агенција е вклучена во повеќето аспекти од животот на граѓаните, како што се раѓања на деца, бракови, трансфери на имот и смртни случаи, и обезбедува обезбедување на висококвалитетни услуги. Покрај тоа, таа е и многу пријателска на клиентите и пристапна, а со тоа стекнува доверба.
За земјите од источна и југоисточна Европа, како Романија, Бугарија и Босна и Херцеговина, кои сè уште ја развиваат својата инфраструктура и економии, пониските даноци се начин да се привлечат и, се надеваат, да се задржат странските инвестиции.
Овие земји често обезбедуваат поевтина работна сила и трошоци за производство, даночни олеснувања и многу неискористен пазарен потенцијал и можности. Тие, исто така, често се способни да обезбедат подобар животен стандард, бидејќи трошоците за живот се значително пониски отколку во повеќето западноевропски земји.
Јужна и Источна Европа, исто така, имаат некои од најбрзо растечките економии, при што Бугарија, Северна Македонија, Романија и Кипар се гледаат како следни епицентри на раст за неколку компании и сектори во економијата.
Сепак, во последниве месеци, земји како Романија се обидуваат да ги зголемат даноците за вработените во софтверскиот сектор. Владата, исто така, се обидува да стави крај на ослободувањата од плаќање здравствено осигурување за работниците во градежниот, прехранбениот и земјоделскиот сектор, со цел да ги зголеми даночните приходи.
Во БиХ, голем број дополнителни одбитоци доаѓаат со данокот на доход. На пример, нето приход од 1.000 евра доаѓа со огромни 562 евра даноци и придонеси што ги плаќаат и работодавачот и работникот, принудувајќи многу компании и бизниси да избегнуваат договори со полно работно време. Резултатот е зајакнувањето на сивиот пазар, кој беше главната пречка за растот во последните три децении.
Во некои случаи, просечните плати во земјите со повисоки даноци, како Данска и Австрија, се исто така повисоки, што значително го намалува финансискиот притисок. Според податоците на Евростат, просечната плата во Данска во 2022 година била околу 62.972,33 евра годишно, додека во Австрија била 68.690,65 евра.
Ова, меѓу другото, е последица на поотворените преговори за плата поради данскиот модел на флексибилност на работа, како и поголем акцент на образованието и учењето во текот на кариерата.
Некои земји имаат и поголема потреба од работници во високоплатените сектори како што се финансиите, банкарството, правото и медицината.
Инфлацијата е исто така фактор што може да направи даночните оптоварувања да изгледаат сè потешки. Ова е особено случај по избувнувањето на војната во Украина, што доведе до зголемување на цените на енергијата и храната во последните години.
Други конфликти, како што е војната меѓу Израел и Хамас, исто така придонесоа, а нападите на Црвеното Море дополнително ги зголемија цените на енергијата и другите стоки.
Ако овој тренд продолжи, порастот на потрошувачките цени ќе изврши и поголем притисок врз паричниците, што ќе го отежне плаќањето повисоки даноци.
Иако инфлацијата во еврозоната во јануари падна на најниско ниво во последните две години од 2,8 отсто, Европската централна банка (ЕЦБ) сè уште одржува внимателен оптимистички пристап, во зависност од достапните податоци, пред да донесе каква било одлука за намалување на каматните стапки.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
