05.02.2024 Скопје
ЕУ сака во наредниот период да воспостави воен Шенген, кој по примерот на Шенген поврзан со управувањето со границите, меѓу другото, би се однесувал и на олеснување на движењето на воената опрема и воените единици во земјите членки.
Имено, ЕУ за прв пат ја лансираше идејата уште во 2018 година, но дури по почетокот на руската инвазија на Украина дојде до значително забрзување на работата на нејзиното спроведување, па деновиве се направени првите конкретни чекори, бидејќи оваа недела Полска, Германија и Холандија потпишаа декларација за отворање на воените коридори.
Касја Олонгрен, министерката за одбрана на Холандија, рече дека на ЕУ и треба силен воен Шенген за побрзо и поефикасно движење на воениот персонал и материјалот и нагласи дека таквиот напор ќе ја зајакне одбраната на Европа.
Предлогот на Европската комисија повикува да се идентификуваат железнички и патни правци погодни за воен транспорт и да се надгради постоечката инфраструктура, на пример, со обезбедување на висината или тежината на мостовите кои можат да поддржуваат тенкови и тешка воена опрема.
Друг дел од планот на извршната власт на ЕУ сака да ги процени опциите за рационализација на граничните проверки за да се забрза транспортот на воена опрема, опасни материи и персонал преку границите.
Иако земјите од Западен Балкан се дел од НАТО, се поставува прашањето како овој нов воен договор ќе влијае на регионот, имајќи предвид дека не се сите земји дел од НАТО.
Александар Радиќ, воен аналитичар од Белград, вели дека идејата за воен Шенген е оживеана по почетокот на војната во Украина, бидејќи сите земји во Европа се загрижени за сопствената безбедност.
Иако, како што тврди, Европа е многу заинтересирана за безбедносната состојба на Западен Балкан, тој не гледа можност БиХ и Србија како две земји кои не се во НАТО да станат дел од воениот Шенген.
„Водечките сили во Европа го оценуваат Западен Балкан како ризична област и сакаат регионот да се стабилизира, но не по цена на кршење на регулативите, а воениот Шенген би бил строго регулиран. Кога полицаецот на граница ќе ви го види пасошот, вие припаѓаат на една од двете групи земји – оние кои се во Шенген и оние кои не се. Во овој контекст, секој безбедносен проект во областа на Европа се однесува на земјите што тие ги сметаат за свои, имено земјите на ЕУ и НАТО, бидејќи ваквите аранжмани е невозможно да се направат без НАТО, кој го координира. И не е само бирократијата, НАТО има прецизни безбедносни механизми, заштита на тајните податоци, внатрешна комуникација, каде чувствителните информации не се споделуваат со оние кои не се дел од Алијансата“, вели Радиќ.
Тој смета дека НАТО ќе ја продолжи соработката со земјите од Западен Балкан и дека, како што истакнува, со Србија првпат ќе одржат воена вежба во формат НАТО-Србија, но дека тоа нема да го промени самиот суштина.
„Србија не е членка на НАТО и додека земјите што не се членки на НАТО не бидат дел од нивниот клуб, тие не можат да бидат дел од ефективни заеднички акции без разлика што прават или како се однесуваат“, вели тој.
Со оглед на тоа што безбедноста во Европа е доведена во прашање по неколку децении, се повеќе земји набавуваат оружје, па може да се постави прашањето дали и на Западен Балкан ќе има трка во вооружување.
Радиќ смета дека вооружувањето на земјите од регионот треба да се гледа во контекст на општиот тренд во Европа – модернизација на вооружените сили, модернизација на постоечките и стекнување нови вооружени системи, што, како што истакнува, стана особено актуелно по почетокот на војната во Украина.
Сеад Турчало, од невладината организација Атлантик иницијатива, пак, вели дека вооружувањето на земјите од регионот од соседните земји може да биде сфатено како закана за нивната безбедност, а потоа самите да почнат да се вооружуваат.
„Ова може да не одведе во регионална трка во вооружување. Сепак, излегувањето од тој циклус трки во вооружување, иако изгледа предизвик, всушност е прилично едноставно. Тоа бара од нас да ја прифатиме географијата на надворешната политика и да се свртиме кон политичко и воено-политички организации како ЕУ и НАТО, кои се блиски до нас географски и до повеќето од нив во однос на вредностите. Овие организации покажаа способност да ги ублажат дури и потенцијалните внатрешни конфликти преку институционализација и социјализација на нивните членки“, рече тој.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
