03.01.2024 Скопје
Европската комисија се очекува да ја поднесе својата предложена цел за климата за 2040 година на 6 февруари, во она што многумина го сметаат за наследство на сегашната администрација за новиот тим што ќе биде назначен да ја води извршната власт со седиште во Брисел по јунските избори за ЕУ.
Соодветното ниво на амбиција на ЕУ за 2040 година беше во центарот на дебатата кога пратениците во Европскиот парламент гласаа за одобрување на новиот комесар за климатски активности на ЕУ, Вопке Хоекстра, уште во октомври.
Под притисок на европратениците, Хоекстра вети дека ќе брани 90% намалување на нето емисиите на стакленички гасови до 2040 година, во согласност со советите од Европскиот научен советодавен одбор за климатски промени, кој препорача намалување од 90-95%.
За групата за еколошки кампањи Carbon Market Watch, целниот план за 2040 година претставува последна можност за Комисијата да остави наследство во борбата против климатските промени.
„Го поддржуваме усвојувањето на правно обврзувачка цел за намалување на бруто емисиите за повеќе од 90% во споредба со 1990 година“, вели Сем Ван ден Плас, директор за политика во Carbon Market Watch.
Сепак, Ван ден Плас, исто така, јасно стави до знаење дека еколошките групи очекуваат ЕУ да усвои многу повисоко ниво на амбиции, во согласност со целите на Парискиот договор.
„Ние претпочитаме да видиме цел за нето-нула емисии за 2040 година“, рече тој, позиција што е поддржана од други еколошки групи како WWF.
„Позицијата на WWF е дека ЕУ треба да се стреми кон постигнување климатска неутралност – 100% намалување на нето емисиите на стакленички гасови – до 2040 година и да ги намали емисиите до 2030 година за 65 отсто“, велат од групата за заштита.
Паскал Канфин, претседател на Комитетот за животна средина на Европскиот парламент, исто така ја поддржува високата цел за 2040 година.
Според него, темпото на намалување на емисиите поставено за 2020 и 2030 година (-20% и -55% во споредба со нивото од 1990 година) веќе ја става ЕУ на траекторија да постигне намалување на емисиите за 90% до 2040 година.
„Ако ги направиме истите напори помеѓу 2030 и 2040 година, ќе достигнеме -90 отсто“, изјави тој.
Канфин, исто така, укажа на Парискиот договор, кој вели дека емисиите во богатите земји мора да се намалат на нето нула „најдоцна до 2050 година“, сугерирајќи дека рокот до 2045 година би бил претпочитан за да се одржи во согласност со обврските на ЕУ.
„Според Меѓународната агенција за енергија (ИЕА), Европа треба да достигне нето нула до 2045 година“, рече францускиот европратеник.
Друго клучно прашање во дебатата за целната 2040 година е уделот на намалувањата на емисиите што може да се очекува од отстранувањето на јаглеродот постигнато од решенија засновани на природата, како што се шумите и зачувувањето на природата.
Според Carbon Market Watch, мора да се направи јасна дистинкција, со посебни цели за намалување на емисиите, отстранување на јаглерод од користење на земјиштето и шумарството (LULUCF) и оние постигнати со технолошки средства како директно зафаќање на воздухот (DAC).
„Силно препорачуваме да се одделат намалувањата на емисиите од технолошкото отстранување на јаглеродот и целите на LULUCF“, вели Carbon Market Watch во својот придонес кон целниот план на Комисијата за 2040 година.
Во овој контекст, Ван ден Плас забележува дека Комисијата, исто така, ќе претстави комуникација за „индустриски план за управување со јаглеродот“ на 6 февруари, со цел да се развијат технологии за зафаќање и складирање на јаглерод за да се намалат емисиите од тешките индустрии.
„Отстранувањето на јаглеродот има улога, но ако политиката се фокусира само на неутрализирање на тешките индустрии, постои ризик да продолжиме да произведуваме емисии на стакленички гасови“, предупредува Ван ден Плас.
Од суштинско значење, активистите велат дека кредитите за отстранување на јаглеродот мора да бидат исклучени од тргувањето на пазарот на јаглерод во ЕУ, шемата за тргување со емисии, со цел да се одржи притисокот врз загадувачите да се декарбонизираат.
„Пазарите на јаглерод се инхерентно несоодветни за отстранување на јаглеродот бидејќи квалитетот е клучна грижа, а не цената“, тврди CMW.
Ако го направите тоа, исто така, би ризикувало да го поткопа пазарот на јаглерод во ЕУ бидејќи тоа ќе „испрати сигнал до учесниците на пазарот дека ограничувањето на ЕУ ЕТС нема да биде обврзувачко во иднина“, предупредува тој.
Наместо тоа, „треба да се воспостави посебна цел за овие отстранувања врз основа на цврста проценка на одржливоста и потенцијалното влијание на овие активности“, тврди CMW.
Европските индустрии, од своја страна, велат дека ги поддржуваат климатските цели на ЕУ, но предупредуваат дека политиките за декарбонизација мора да ја зачуваат нивната конкурентност во однос на компаниите надвор од Европа.
„Главната цел од 90% за целото општество на ЕУ подразбира речиси целосна декарбонизација на енергетско интензивните индустрии како што е челикот“, вели Европската асоцијација за челик, Еурофер.
„Ова е можно само ако постои сигурност дека ќе се има пристап до конкурентна чиста енергија во невидени количини, додека се изедначуваат терените за игра со другите региони во светот кои не ја делат истата климатска амбиција“, додава Еурофер.
Европскиот совет за хемиска индустрија (CEFIC) се согласува. Во својот придонес кон дебатата за климатските цели на ЕУ за 2040 година, таа вели дека мора да бидат достапни „солидни решенија за финансирање“ за поддршка на инвестиции со ниска потрошувачка на јаглерод, заедно со поголема „достапност и пристапност до ниска јаглеродна и обновлива енергија“.
Стравот на ЦЕФИК е дека комбинацијата од високите цени на енергијата, зголемените трошоци за јаглерод и недостатокот на финансиска поддршка од владите ќе ги натера хемиските компании да лоцираат нови фабрики надвор од ЕУ, каде што трошоците за производство се обично помали.
„Напорите на Европа за намалување на индустриските емисии не треба да доведат до делокализација на делови од виталните индустриски синџири на вредност“, предупредува ЦЕФИК.
Еурофер тврди на истата линија, велејќи дека „климатската амбиција мора да се постигне преку иновации и инвестиции во Европа, наместо преку деиндустријализација“.
27-те министри за животна средина на ЕУ ќе имаат можност да разговараат за целниот план за 2040 година кога ќе се соберат на 16 јануари на првиот неформален Совет за животна средина што ќе се одржи под белгиското претседателство со ЕУ.
Откако Комисијата ќе го поднесе својот предлог на 6 февруари, тогаш ќе се одржи официјална размена на Советот за животна средина на 25 март.
Шефовите на држави на ЕУ потоа ќе имаат можност да се вклучат во дебатата на самитот на 27-28 јуни како дел од Стратешката агенда на ЕУ за 2024-2029 година, која ќе ги постави приоритетите на ЕУ за новиот институционален циклус по јунскиот ЕУ избори.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
