23.01.2024 Скопје
Споредбата на цените меѓу Хрватска и побогатите земји беше многу олеснета со воведувањето на еврото, а хрватските жители беа непријатно изненадени кога сфатија дека некои производи, дури и цели категории производи, се поскапи во Хрватска отколку, на пример, во Словенија или Германија.
Оваа тема беше особено популарна во првата половина на 2023 година и оттогаш се појавува спорадично. Најновиот пример е бесот бидејќи цената на столот во германската ИКЕА е повеќе од половина од цената на истата столица во продавницата на истиот продавач во Хрватска.
Темата ја започна фејсбук страницата „Ало инспекторе“ со најава „Ги споредуваме цените на еден производ на ИКЕА во различни земји во ЕУ и надвор од неа. И, изненадувачки, Хрватска е ПОВТОРНО најскапа по цена од 218 €. Прашањето на потрошувачот е: Дали ние како граѓани на Република Хрватска навистина станавме „овци за стрижење“? Од ова изгледа дека сме станале“.
Прашање за ова е испратено и до ИКЕА Хрватска, на што секторот за односи со јавност одговори: „При влез на пазар, основа за утврдување на цените е состојбата на тој пазар, која вклучува даноци и други давачки, цени на енергијата, логистички карактеристики, приходите на граѓаните, присуството на конкуренција, како и набавните цени кои не се еднакви за сите пазари. Сето тоа се елементи кои на крајот влијаат на крајната цена на производот и се најчестите причини зошто дури и во многу блиски земји постои несовпаѓање во цените на производите“.
Сите фактори кои ги спомна ПР се оправдани, влијаат на цената, но ни колективно не можат да го оправдаат фактот дека една иста ставка во Хрватска е повеќе од двојно поскапа од Германија, земја со многу повисоки плати.
Напротив, дел од факторите што ги наведоа говорат во прилог на тоа дека цената во Хрватска треба да биде пониска. Но, мнозинството оди кон тоа цената да биде повисока во Хрватска.
„Даноци и други давачки“ е комплицирана тема бидејќи даночниот систем е сложен и тешко е да се одреди точно колкав износ на даноците се префрлаат на цената. Сепак, отприлика можете да видите во која земја даноците на продажба/производство се повисоки.
ДДВ е главната форма на оданочување во сите земји на ЕУ и од него државата собира најмногу даноци. Тоа е данок што фирмите го префрлаат на крајниот купувач, односно граѓаните и директно ја зголемуваат цената на производот. Стандардната стапка (има и намалени) на ДДВ во Германија е 19 отсто, што е дури и под просекот на ЕУ. Од друга страна, стапката на ДДВ во Хрватска е 25 отсто, втора највисока во ЕУ (Унгарија има 27 отсто).
ДДВ е класифициран од ЕУ како еден од „даноците на производство“. Во Хрватска државата годишно наплаќа вакви даноци во износ од 17,8 отсто од БДП, а во Германија 10,1 отсто. Дефинитивно може да се каже дека даноците ги зголемуваат цените на производите во Хрватска повеќе отколку во Германија, но тоа никаде не е доволно за да се објасни разликата.
Во зависност од изворот на енергија, цените се уште се пониски во Хрватска. Но, постои исклучок – електрична енергија. Цената за домаќинствата е пониска во Хрватска, но тоа не влијае на цената на производите во продавниците.
Тоа не е познато на пошироката јавност, но цената на струјата за деловните корисници е повисока во Хрватска отколку во Германија. Ова се однесува за сите категории деловни субјекти по количина на потрошена електрична енергија, од мали до големи.
Логистиката, т.е. транспортните трошоци, по правило, не играат одлучувачка улога во формирањето на крајната цена, но сè зависи од видот на производот. За работи како столици, кои заземаат многу простор за време на транспортот, влијанието на транспортните трошоци е поголемо.
ИКЕА има 55 продавници во Германија, па логично е дека пристаништата во Германија се меѓу првите кои добиваат производи од прекуокеанските земји. Дури и да е некоја од развиените земји на ЕУ или да е пратка од самата Шведска, Германија има логистичка предност. Таа „заштеда“ ја поништува пониската цена на горивото во Хрватска бидејќи на крајот е неважно ако транспортната рута е подолга за Хрватска отколку за Германија.
Приходите на граѓаните сугерираат дека истата столица треба да биде поевтина во Хрватска отколку во Германија. Според последните податоци (ноември 2023 година) просечната плата во Хрватска била 1.208 евра нето, во Германија околу 3.200 евра нето.
Кога се гледаат приходите по тип на домаќинство, бидејќи пресметката на нето платата зависи од бројот на деца и зависни членови, разликата останува приближно иста. Ако се погледнат податоците за годишниот нето приход на домаќинство со две деца во кое за просечна плата работат и двајцата сопружници, во Хрватска таков пар заработува 23.326 евра годишно, а во Германија 75.011 евра (податоците се однесуваат на 2022 година).
Ова јасно сугерира дека влијанието на цената е спротивно од разликата во цената што се гледа со столчето ИКЕА, т.е. дека цената треба да биде три пати повисока во Германија отколку во Хрватска, ако само тој фактор се изолира.
Конкуренцијата е многу поголема во германските градови слични по големина како Загреб, а да не зборуваме на ниво на целата земја. Поголемата конкуренција создава притисок кон пониски цени, така што изолирано влијае на тоа што цените во Германија се пониски.
Оправдувањето на куповната цена е невообичаено бидејќи може да се претпостави дека ИКЕА го купува истиот стол од ист производител, било да е тоа Германија или Хрватска. Можна разлика може да произлезе од транспортните трошоци ако испораката на производите од производителот е договорена директно до одредена продавница или ако секоја продавница на ИКЕА ги купува своите производи од фабриката на производителот.
Тоа не звучи како организиран логистички синџир за мултинационална компанија која има продажни простории во многу земји, но ако одделот за односи со јавноста на ИКЕА Хрватска тврди дека е така, тогаш можеби има причина.
Разликата во цената на исти производи во различни продавници не е невообичаена, дури и кога станува збор за ист сопственик
Конечната цена е под влијание на цела низа фактори, од внатрешни фактори на кои компанијата има влијание (логистичко уредување и способност за управување) до оние на кои компанијата не може да влијае (на пример, ДДВ). На крајот, ценовната политика најмногу ќе зависи од едноставното прашање: „Дали се продава?”
Затоа, различни производи може да имаат различни цени меѓу државите, како и во рамките на иста држава, дури и ако не постојат други фактори кои сугерираат дека разликата треба да постои или треба да биде помала.
Сосема е сигурно дека, иако столчето е поскапо во Хрватска отколку во Германија, целата палета на производи има многу повисока цена во Германија отколку во Хрватска во истата продавница.
Ова не е невообичаено бидејќи различни продавници на иста компанија мора да имаат одредена автономија во одредувањето на цените. Можеби еден модел е особено популарен кај клиентите во Хрватска, а помалку популарен во Германија.
Поставувачот на цени во германска ИКЕА ќе се обиде да ја намали цената за да привлече клиенти доколку производот не се продава добро. Оној што ја одредува цената во Хрватска на истиот производ може да ја зголеми цената за да го максимизира профитот по производ.
Нема ништо измамнички во тоа што две продавници во различни држави имаат различни цени, дури и кога некои фактори (на пр. платите) сугерираат дека разликата треба да биде во спротивна насока од она што всушност е. Се разбира, клиентите имаат целосно право да споредуваат и коментираат за разликите во цените, па дури и да притискаат разликата да се намали (само не со законска принуда).
Но, не се работи за ничија злоба, вистински грабеж, вина за воведувањето на еврото или некоја друга причина што нема врска со ценовната политика. Впрочем, ИКЕА не е единствената во Хрватска која продава столици, па револтираните имаат целосно право да купуваат од конкуренцијата.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
