15.12.2023 Скопје
Регионот на Западен Балкан е стратешки најважен за НАТО бидејќи се наоѓа во срцето на Европа, а сè уште не е целосно покриен со безбедносниот чадор на Алијансата.
Противниците на НАТО во Европа и надвор често укажуваат дека НАТО сака да ги принуди сите земји од регионот да станат членки, што не е точно, бидејќи има неколку земји во Европа – Австрија, Ирска и Швајцарија – кои не се членки, ниту сакаат да станат, но НАТО не претставуваат ризик по која било основа, ниту пак има некаков притисок да им се приклучат. Иако е точно дека НАТО претпочита членство, она што најмногу сака е да има пријателски земји во нејзините внатрешни граници, чија воена и безбедносна политика е усогласена со Алијансата.
Природната аспирација на земјите опкружени со НАТО, како што се земјите од регионот, исто така треба да биде да негуваат добри односи со Алијансата бидејќи таа е единствениот воен блок со кој се опкружени. Затоа е важно армиите на тие земји да бидат целосно усогласени со стандардите на НАТО и способни да извршуваат мисии во светот заедно со војниците на Алијансата.
Во Западен Балкан, само Србија, барем според официјалните документи и обврзувачките законски прописи, не сака да стане членка, а тоа не е проблем за Алијансата бидејќи Србија одржува редовни вежби и други видови активности со Алијансата, а на меѓународно ниво ги помага стратешките цели на Алијансата, како што е, на пример, прашањето за воена соработка со Украина. Доколку Србија сака да формира безбедносни сојузи со другите воени блокови во светот, тоа би претставувало безбедносен ризик и за Србија и за НАТО, поради што е важно владата во Србија, без оглед на која партија е, да продолжи да одржува добри односи со НАТО бидејќи тоа е единствениот логичен интерес, особено ако се земе предвид улогата на НАТО во заштитата на српското население на Косово.
Важен сегмент од безбедноста во регионот е односот меѓу ЕУ и НАТО, особено ако се има предвид фактот дека пред 20 години ЕУ изрази желба да преземе поголема одговорност за безбедноста во регионот. Затоа НАТО во 2004 година преку мисијата ЕУФОР „Алтеа“ ѝ ја предаде на ЕУ воената мисија СФОР во БиХ, а сега воено неутралната Австрија командата на мисијата ЕУФОР ќе и ја препушти на Унгарија, која е членка на НАТО, но се уште нема гласано за прифаќање на Шведска во Алијансата, што доведува до тензија во односите меѓу сојузниците.
Според Стратешкиот концепт на НАТО, усвоен минатата година, НАТО ја гледа ЕУ како „единствен и клучен партнер за НАТО“ и повикува на „зајакнато стратешко партнерство“ меѓу најголемиот воен и политички блок на Запад во иднина.
Додека Велика Британија беше дел од ЕУ, европските документи повеќе инсистираа на проширување и прием на земји во НАТО (евроатлантска интеграција). По повлекувањето на Велика Британија, која исто така се повлече од европската воена мисија во Босна и Херцеговина, ЕУ повеќе се фокусираше на градење на владеењето на правото, економските реформи и основните човекови права, додека НАТО почна посериозно да гради политички односи со земјите на регионот и да се забрза патот кон членство на Република Северна Македонија, кој беше блокиран долги години.
ЕУ продолжи да обезбедува помош за вооружените сили на Босна и Херцеговина, на пример преку неодамнешната распределба на 20 милиони евра како дел од Заедничката безбедносна и одбранбена политика, што покажува дека ЕУ продолжува да го презема прашањето за безбедноста во Западен Балкан сериозно. По почетокот на војната во Украина, која и НАТО и ЕУ ја гледаат како неиспровоцирана руска агресија врз меѓународно признатата Украина, соработката меѓу ЕУ и НАТО повторно почна да се подобрува, а во која насока ќе одат овие односи, ќе се види во наредниот период.
Во голема мера, тоа ќе зависи од способноста на Западот да продолжи да ја поддржува Украина, но и од внатрешните односи во ЕУ и политичките и безбедносните одлуки што ќе ги донесат земјите-членки, како и од идната политичка динамика во САД. Исходот од сите овие процеси ќе има последици за БиХ и регионот во годините што следат.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
