27.12.2023 Скопје
Во куќа од тули, десетици авганистански девојчиња седат на пластични килими со тетратки во скутот за време на часот по природни науки.
Повеќе од една година куќа во село во јужната провинција Хелманд служела како тајно училиште за околу 40 тинејџерки.
Меѓу учениците е и Заргуна, која беше во седмо одделение кога талибанците дојдоа на власт во 2021 година. Екстремистичката група набрзо им забрани на девојчињата над 6-то одделение да одат на училиште, не дозволувајќи им образование на милиони девојчиња.
„Многу сум среќна што сум овде. Сакам да учам за да можам да и служам на мојата земја“, вели 14-годишното девојче, чие име е сменето од безбедносни причини.
Нејзината соученичка Палваша била 9-то одделение кога и забраниле да оди на училиште.
„Зошто на девојчињата и жените не им е дозволено да учат и да работат како момчиња и мажи? Зарем не се создадени од истиот Бог?“, прашува Палваша.
Строгите ограничувања за образованието на жените доведоа до организација на тајни училишта низ Авганистан, и покрај високиот ризик за ученичките и професорките. Оваа мрежа потекнува главно од југот на земјата, која е главно племенска и конзервативна и долгорочно упориште на талибанците.
Училиштето на Заргуна и Палваша е дел од мрежата од 21 тајно училиште за девојчиња во јужен Авганистан, управувана од Фондацијата Похана, невладина организација основана од Вазма Токи, авганистанска во егзил и активистка за правата на жените.
Токи, која побегна во Германија по преземањето на талибанците, рече дека училиштата образуваат околу 1.000 тинејџерки, главно од провинциите Хелманд, Кандахар, Урузган и Забул.
„Мојата цел со основањето на овие училишта е да помогнам да продолжи образованието на девојчињата, особено на оние во оддалечените и неразвиени провинции. Ако им се укаже можност, авганистанските девојки и жени имаат голема жед за образование“, рече Токи.
Фондацијата Похана вработува наставници од Авганистан и им ги исплаќа платите. Исто така, обезбедува учебници и материјали за учениците. Во многу случаи, училиштата работат во домови.
Организацијата неодамна ја прошири својата мрежа на тајни училишта во југоисточните провинции Пактија, Кост и Лоџар, како и во главниот град Кабул.
Токи, која е од Забул, рече дека нејзината долгорочна цел е да се спротивстави на напорите на талибанците да ги „исперат мозоците“ на децата и да ги искоренат сите форми на секуларно образование што напредуваа во Авганистан откако инвазијата предводена од САД во 2001 година го собори првиот режим на екстремистите.
Откако ја вратија власта, милитантите претворија голем број секуларни училишта, јавни универзитети и центри за стручна обука во исламски верски училишта, што доведе до зголемување на бројот на медреси во земјата.
„Талибанците се плашат дека ако авганистанските жени се образуваат, ќе воспитуваат деца со вредности што ќе ги спречат да станат талибанци“, рече таа.
Талибанците тврдеа дека нивните ограничувања за образованието на жените се привремени. Но, има неколку знаци дека групата ќе ги ублажи забраните и покрај големиот притисок од меѓународната заедница.
Во декември 2022 година, талибанците им забранија на жените да одат на универзитет. Во текот на изминатите две години, групата сериозно го ограничи јавниот настап на жените, слободата на движење и правото на образование и работа.
Нида Мохамад Надим, министерката за високо образование на талибанците, го опиша образованието за девојчиња и жени како неисламско и спротивно на авганистанските вредности.
Токи рече дека оправдувањето на талибанците за ограничување на образованието на жените е „обичен изговор“ наменет да им се ускрати на жените и девојчињата едно од нивните најосновни права.
Спротивставувањето на тврдокорните верувања е тешко во руралните делови на јужен Авганистан, кој е длабоко конзервативен и религиозен и каде преовладува талибанското толкување на исламот.
За да ги убеди да дозволат локалните девојки да одат во тајните училишта, Токи истакнува дека учењата на исламот се клучен дел од наставната програма. Но, наставниците во тајните училишта предаваат и световни предмети, како што се математика, природни науки и литература.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
