14.12.2023 Скопје
Ако Украина сака да извлече нешто од денешниот важен самит на лидерите на ЕУ, ќе и треба поддршка од унгарскиот премиер Виктор Орбан, кој досега силно се спротивставуваше на напорите на Киев да се приклучи кон ЕУ, како и неговите молби за помош.
„Ние сме гласот на здравиот разум во Европа“, рече Орбан во унгарскиот парламент пред самитот и додаде: „Војната, корупцијата, големиот земјоделски сектор и лошиот третман на унгарското малцинство ја дисквалификуваат Украина од наскоро пристапување во ЕУ“.
Симболична покана до Украина да започне формални преговори е на врвот на агендата на дводневниот состанок во Брисел, заедно со ветувањето од 54 милијарди евра од фондовите на ЕУ за снабдување на украинската економија до 2024 година и дополнителни 24 милијарди евра во воена поддршка.
Унгарските приговори се закануваат да ја влошат лошата недела за украинскиот претседател Володимир Зеленски. Неговата посета на Вашингтон не успеа да обезбеди американско воено финансирање од 61 милијарда долари. Републиканските пратеници ги блокираа.
„Ако нема позитивни вести од Брисел, тоа ќе значи дека Путин ставил вето на оваа одлука“, предупреди украинскиот лидер, експлицитно обвинувајќи ја Будимпешта дека стои на патот.
Унгарија може да блокира се што ќе побара Киев, и покрај широката поддршка за Украина од другите главни градови на ЕУ. Новиот полски премиер Доналд Туск предупреди дека „апатијата кон Украина е неприфатлива“.
Меѓутоа, кога лидерите на ЕУ доцна синоќа почнаа да пристигнуваат во Брисел, почнаа да се појавуваат навестувања за можен компромис. Така, Европската комисија објави дека деблокира околу 10,2 милијарди евра од повеќе од 30 милијарди евра средства на ЕУ за Унгарија, кои беа замрзнати поради заостанување во владеењето на правото.
Иако отклучувањето на средствата се смета за обид за ублажување на позицијата на Орбан, официјалните лица во Брисел негираат дека биле уценети. Законот донесен претходниот ден во Унгарија го враќа правото на унгарските судии да се обратат до Европскиот суд за прелиминарна одлука.
Промената на кривичниот законик беше една од многуте измени што ги бараше Брисел. Повеќето други лидери на ЕУ цврсто стојат зад Киев. Дури и Словакот Роберт Фицо, кој ја прекина воената помош за Украина, вели дека ќе го поддржи почетокот на преговорите за влез на Киев во ЕУ.
Неколку часа откако претседателот Зеленски го напушти Вашингтон, каде што не успеа да ја деблокира американската помош, претседателката на Комисијата Урсула фон дер Лајен му рече на Европскиот парламент: „Мораме да и го дадеме на Украина она што и треба за да биде силна денес, за да може да биде посилна на масата утре, кога таа преговара за траен и праведен мир за Украина“.
На Зеленски очајно му треба напредок на самитот на ЕУ и се обиде да звучи оптимистички за време на посетата на Норвешка: „Бевме многу конструктивни. Направивме апсолутно сè, ги исполнивме препораките на Европската унија“.
Европската комисија сугерираше дека шест од седумте предуслови за почеток на официјалните пристапни преговори сега се исполнети.
Будимпешта го оспорува ова, обвинувајќи го Брисел дека ја спуштил границата за да му помогне на Киев. Претседателот Зеленски во неделата во Аргентина беше виден на интензивни разговори лице в лице со Виктор Орбан. Украинскиот претседател подоцна го опиша разговорот како „исклучително искрен“.
За да се спротивстави на Будимпешта, украинскиот парламент минатата недела донесе закон со кој на Унгарците и на другите малцинства им се гарантира правото да учат на својот јазик. Беше усвоен и нов украински закон за антикорупција, баран од ЕУ, со кој владата на Орбан беше лишена од дел од својата муниција против Киев.
Никој во Брисел не сугерира дека Украина е подготвена да се приклучи утре. Почетокот на преговорите за членство е симболичен чин на солидарност на Европската унија.
Орбан изјави дека неговата позиција „не е баш вето“ и додаде: „Да кажеме само дека јас не придонесувам за она што ми се чини дека е лоша одлука“.
Тоа звучи како воздржан глас. Неговата влада веќе тивко одобри 11 пакети санкции против Русија, иако домашните провладини унгарски медиуми ретко известуваат за тоа.
Уште една пукнатина на антиукраинскиот фронт на унгарската влада се случи вчера, кога шефот на неговиот кабинет, Балаш Орбан, кој не е поврзан со премиерот, изјави дека финансирањето на Унгарија од ЕУ и финансирањето на Украина се одвоени прашања.
„Но, ако ЕУ инсистира дека финансирањето за Украина треба да доаѓа од изменетиот буџет на ЕУ, двете прашања ќе се поврзат“, изјави тој.
Виктор Орбан е категоричен дека Унгарија „не може да биде уценувана“ и дека финансиските прашања „не можат да се мешаат со принципи“.
Тој, како и Зеленски, инсистира дека направил се што побарала Комисијата од него. Но, влогот за Украина е многу поголем. Претседателот Зеленски ризикува да ја загуби војната со Русија, додека Орбан сака да стекне поголемо влијание во Европа. Неговиот фокус е префрлен на изборите за Европскиот парламент во јуни 2024 година, кога се надева дека ќе триумфира над своите националистички сопартијци.
Најдобар исход за Зеленски би бил да се врати во Киев со покана за почеток на пристапните преговори и чек за воена и економска помош од 78 милијарди евра.
За унгарскиот лидер, успешен самит би бил ЕУ и Украина да се договорат за „стратешко партнерство“, чекор на патот кон пристапување во ЕУ за Украина, но само мал. Како и милијарди евра отклучени фондови на ЕУ.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
