24.11.2023 Скопје
Ибн ал-Хајтам, латинизирано Алхазен (965-1040), беше еден од најголемите научници на исламскиот свет.
Автор на стотина дела, се занимавал со астрономија, математика, хемија, медицина, музика и физика, а напишал и прекрасни стихови.
Тој беше еден од првите научници што ја тестираше теоријата со спроведување експерименти и не се плашеше да ги оспори општоприфатените мислења доколку доказите не ги поддржат.
Тој дојде до најзначајните сознанија во областа на оптиката. Токму тој ја реши загатката за видот. Грците, всушност, веруваа дека нашето око го испитува надворешниот свет со некакви невидливи пипала.
Алхазен прв сфатил дека тоа не е така, туку дека светлината се создава во телата кои светат, како Сонцето или пламенот на свеќата. Тој заклучил дека светлината патува од нив до нашето око и наоколу во прави линии и дека можеме да видиме објекти кои не светат бидејќи светлината на Сонцето или некој друг светлечки објект се рефлектира од нив во нашето око.
За да го докаже тоа, направил мала дупка на екранот во затемнетата просторија, низ која влегувала светлината. Светлината направи превртен дупликат на надворешниот свет на спротивниот ѕид од собата.
Со ова го создал претходникот на темната комора („camera obscura“) и на тој начин го отворил патот за развој на фотографијата.
Алхазен го проучувал и начинот на кој светлината се прекршува во леќите и се рефлектира од огледалата, а неговите сознанија се покажале како многу важни за пронајдоците како што се телескопите и микроскопите.
Заедно со сите споменати таленти на Алхазен, вреди да се истакне оној за актерството. Во еден период од својот живот бил советник на калифот ал-Хаким, владетелот на Египет. Иако моќниот човек бил познат како покровител на науката и уметноста, тој бил и тиранин, а Алхазен го изгубил од вид тој детал.
Калифот се пофалил дека успеал да го регулира протокот на Нил, односно да изгради брана која ќе служи како заштита од поплави во дождливите периоди, а во исто време ќе обезбеди доволно вода за наводнување на полињата во време на суша. Воодушевен од идејата, калифот не штедел средства да ја исполни својата амбициозна цел. Алхазен, сепак, се прецени себеси – напротив, ги потцени потенцијалните тешкотии.
Дури кога пристигнал на градилиштето во Асван, сфатил дека нема доволно пари или работна сила да ја заврши огромната задача. Тој сфатил нешто друго: ако му го признае ова на калифот, главата ќе му се оттргне од рамениците.
Долго размислуваше што да направи за да остане жив. Мислеше, помисли, па смисли – ќе се прави луд!
Имено, според исламските закони било забрането да се погуби лудак. За разлика од изградбата на браната, таа беше огромен успех – се правеше луд дванаесет години, до смртта на калифот.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
