10.11.2023 Скопје
Менталното здравје е тема за која се повеќе се зборува во последните години, а подразбира соодветно семејно, емоционално, пријателско, академско и работно функционирање.
Особено е важно да се грижите за менталното здравје на работното место, бидејќи работата што ја работат луѓето одзема една третина од нивното време во еден ден. Доколку не се чувствуваме ценети на работа, преоптоварени сме со обврски и не добиваме соодветна поддршка, можно е да „прегориме“.
Исцрпеноста е состојба на интензивна психофизичка исцрпеност, која се јавува како резултат на преголем стрес на работното место. Оваа состојба, покрај исцрпеност, подразбира и чувство на отуѓеност од работата, цинизам кон работата и искуство на лична неисполнетост, како да не може да се достигне максималниот потенцијал на работа.
Исцрпеноста се разликува од некои други психопатолошки состојби (на пример, депресија) по тоа што е првенствено поврзана со работното место. Луѓето кои никогаш претходно немале психолошки нарушувања може да доживеат исцрпеност. Исцрпеноста е светски феномен и се проценува дека меѓу 30 и 35% од населението ја доживува оваа состојба. Може да се каже дека исцрпеноста е кружен процес: стресот на работа доведува до исцрпеност; високата исцрпеност доведува до помала посветеност и појава на цинизам; и како што продолжува недостатокот на посветеност – се намалува чувството за самоефикасност кај луѓето.
Постојат неколку фактори кои можат да доведат до исцрпеност. Исцрпеноста е највисока кај луѓето кои работат во професии за помош (психотерапевти, здравствени работници, социјални работници итн.) и кај луѓето кои се во интензивен контакт со други луѓе (професори, полицајци и сл.).
Меѓу факторите на ризик се преголемите барања на работа, неусогласеноста на сопствените очекувања од работата и реалните работни задачи, недостатокот на поддршка од колегите и претпоставените, кратки рокови за завршување на задачите и несоодветни упатства за извршување на работните задачи. И личните карактеристики на поединецот може да доведат до согорување. Тука спаѓаат возраста (помладите работници се поентузијасти, работат понапорно и вложуваат ресурси во работата – што може да доведе до „согорување“ на ресурсите; самци – ако доживеат стрес на работа, нема да имаат соодветна (партнерска) поддршка; високо образовани луѓе – ќе имаат поголеми очекувања од работата, па ќе биде полесно да се изгори ако овие очекувања не се исполнат). Исцрпеноста се јавува побрзо и кај луѓето кои веруваат дека постои неправеден систем на наградување на нивното работно место.
Исцрпеноста повлекува различни последици, како за човековото функционирање, така и за самата организација. Овие последици се повлекување од блиски луѓе, полошо физичко здравје, поголемо отсуство од работа, поголема стапка на отпуштање, конфликти со колегите и проблеми во менталното функционирање (анксиозност, депресија, нарушувања во исхраната итн.).
Постојат неколку начини да се спречи „согорувањето“. Важно е на работното место да постои отворена комуникација меѓу претпоставените и работниците, како за работните задачи, така и за системот на наградување. Образовните активности, како што е обуката за наметлива комуникација, може да ги научат работниците да комуницираат подобро и да го изразат своето (не)задоволство од работата, што има превентивно влијание врз појавата на исцрпеност.
Исто така, многу е важно да имаме слободно време и да одвоиме дел од денот за да се занимаваме со активности кои ни се допаѓаат. Тоа може да биде обука, учење јазик, хоби или дружење со пријателите. Исто така, важно е да се грижиме за нашето физичко здравје, со вежбање, здрава исхрана и редовно спиење. Сите овие активности ни помагаат да ги „полниме батериите“ и полесно да се посветиме на работните задачи, и да спречиме појава на исцрпеност.
Доколку се забележи дека ниту една од наведените активности не ни помага да се чувствуваме подобро, барањето стручна помош и психотерапија останува опција. Неопходно е да го слушаме нашето тело и да ги препознаваме знаците на исцрпеност, за да знаеме како да си помогнеме и да го подобриме квалитетот на сопствениот живот.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
