08.11.2023 Скопје
Според податоците на Агенцијата за статистика на Евростат, долгот на членките на еврозоната за 2022 година изнесува 91,4 отсто од БДП, односно вкупната вредност на стоките и стоките произведени во една земја во текот на една година. Споредено со 2021 година, ова е намалување на долгот за четири проценти, што е многу, но според анализата на Европската централна банка (ЕЦБ), тоа е еднократен ефект поради економското закрепнување по пандемијата на корона.
Во својата најнова прогноза, ЕЦБ за оваа година очекува ниво на долг од 89 отсто. Следната година долгот најверојатно благо ќе се намали на 88,6 отсто. Севкупно, нивото на долгот е далеку над максималната граница од 60 отсто од БДП утврдена во таканаречениот Пакт за стабилност и раст на ЕУ. Пактот е особено важен за земјите од еврозоната, односно 20-те членки на ЕУ кои го имаат еврото како заедничка валута. На крајот на краиштата, ова треба да ја гарантира стабилноста на валутата.
Пактот и неговите строги критериуми беа суспендирани на четири години поради пандемијата на коронавирус и високите цени на енергијата како резултат на рускиот напад врз Украина. Европската комисија не покрена никаква постапка против членките на ЕУ поради нивните преголеми национални долгови.
Единаесет земји-членки имаат долг над лимитот од 60 проценти. Најзадолжени земји се Грција со 171 отсто од БДП и Италија со 144 отсто. Германија се држи доста добро со 66 проценти. Следната година високозадолжените земји ќе мора сериозно повторно да почнат да работат на намалување на долгот, препорачува Европскиот фискален комитет, независно советодавно тело на Европската комисија.
„Во моментов имаме невидено високо ниво на задолженост. Висината на долгот не загрижува толку колку што тоа нема да падне без драстични реформи во презадолжените земји“, вели Нилс Тигесен, пензиониран професор по економија од Данска и претседател на Европскиот фискален комитет.
Високите каматни стапки, кои го зголемуваат износот на долгот, сега со сета сила ги погодуваат министрите за финансии и буџетите на нивните земји.
Германскиот министер за финансии Кристијан Линднер неодамна објави дека финансирањето на отплатата на долгот ќе чини 40 милијарди евра оваа година. Лани беше само четири милијарди евра, а сега е десеткратно зголемен. А, според Министерството за финансии во Рим, Италија ќе мора да издвои огромни 100 милијарди евра за рефинансирање на долговите следната година.
Десничарската влада наЏорџија Мелони во Италија се соочува со најголеми проблеми, но не е единствената. Франција, Шпанија, Португалија, Грција и Кипар, исто така, ќе мора да ги консолидираат своите буџети, предупредуваат советниците за буџетска политика од Европскиот фискален комитет во нивниот годишен извештај.
Како ова треба да функционира без да се задуши економијата или да се воведе програма за воено штедење е прашање на голема дебата меѓу министрите за финансии на ЕУ.
И покрај повеќемесечните преговори, министрите за финансии на ЕУ не успеаја да се договорат за заеднички концепт. Станува збор за два непомирливо спротивставени табори.
Една од нив, предводена од Германија, се залага за јасни буџетски цели кои треба да важат за сите земји и да доведат до брзо намалување на долгот.
Вториот камп, предводен од Франција и Италија, се потпира на индивидуални начини за намалување на долгот кои ги земаат предвид посебните околности на Париз, Рим или Атина и кои не предвидуваат казни.
Линднер советува реструктуирање на јавните буџети со фокус на инвестициите во модернизација и дигитализација.
„Тоа е она што моментално го правиме во Германија. Имаме умерено рестриктивна фискална политика. Ова ни треба и за борба против инфлацијата, инаку нашите постапки би биле спротивни на мерките на Европската централна банка“, изјави Линднер, посочувајќи на високите каматни стапки на ЕЦБ
„Високата државна потрошувачка би ја поттикнала инфлацијата, која моментално паѓа. Помал долг и повеќе инвестиции во исто време може да се постигнат ако поставите приоритети“, вели германскиот министер за финансии.
Неговиот француски колега Бруно Ле Мер има поинаков став. Тој смета дека штедењето и пребрзото намалување на долгот ќе ги оневозможи земјите да дишат и да ги спречат инвестициите во иднина.
Италијанскиот министер за финансии Џанкарло Џордети и италијанските економски експерти сметаат дека одредени инвестиции, како оние во зелената енергија или одбраната, треба да бидат исклучени од националниот долг.
„Трошењето, поврзано со европските приоритети, служи на стратешките политички цели и не може едноставно да се игнорира во фискалната регулатива“, истакна Ѓорѓети на состанокот на министрите за финансии на ЕУ во октомври.
Германија строго го отфрла ова „златно“ инвестициско правило, кое го смета за слабеење или разводнување на Пактот за стабилност. Италијанскиот министер за финансии е под притисок затоа што Европската централна банка го намалува спасувачкото купување на италијански обврзници, а од 2026 година дури и пари од програмата на ЕУ за закрепнување од пандемијата на коронавирус.
Во спротивно, на ниво на ЕУ се јавува уште еден проблем. За прв пат, Европската унија заеднички се обврза на програмата за реконструкција по кризата со коронавирусот.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
