14.11.2023 Скопје
Откако минатата зима Европа се соочи со скапа енергија поради војната во Украина, оваа година конфликтот меѓу Израел и Хамас може дополнително да ги потресе енергетските пазари.
Иако пазарите засега се релативно мирни, конфликтот може да ги наруши односите на Европа со Блискиот Исток или дури и да го вовлече Иран во директна конфронтација со Израел и неговите западни партнери.
Европската комесарка за енергетика Кадри Симсон рече дека Европа е „опремена да се справи со тесниот глобален пазар на нафта и дизел“, бидејќи тие „научиле лекција“ по руската инвазија на Украина.
„Се обидуваме добро да ги разбереме сите наши ранливости за најдобро да ги решиме и на тој начин да бидеме подготвени за какви било инциденти или итни ситуации“, рече таа.
За да ги спречи можните нарушувања, Европската унија минатата недела одржа серија состаноци со земјите-производители на нафта Норвешка, Алжир и Нигерија.
„Источниот Медитеран е важен театар за европската енергетска безбедност, имајќи предвид дека европската енергетска транзиција сè уште е заплеткана во геополитички неизвесности“, рече Самсон.
Конфликтите во Газа, а во помала мера долж северната граница на Израел со Либан, имаа само ограничено влијание на пазарот на нафта. По веста за нападот на Хамас на 7 октомври и одговорот на Израел, дојде до раст на цените, но оваа недела референтната вредност на нафтата брент падна за 4,2 отсто, односно на околу 81 долар за барел, што е нивото пред почеток на конфликтот.
Така, ситуацијата од 1973 година не се повтори, кога војната во Јом Кипур меѓу Израел и неговите соседи ги охрабри големите арапски производители да го ембаргоираат извозот кон сојузниците на Израел. Во голема мера се должи на фактот дека односите на земјите од Персискиот залив со Израел се многу подобри отколку тогаш.
Експертите затоа веруваат дека ако конфликтот не се прошири, резервите на нафта ќе останат повеќе или помалку стабилни. Најголемиот ризик е Иран затоа што, во најлош случај, ширењето на конфликтот може да доведе до тоа таа земја да го прекине транспортот од арапските земји во Заливот преку Ормутскиот теснец.
„Ако Израел почне да ја напаѓа иранската територија и Иран, последицата е дека треба да извезуваме помалку, а потоа Кина нема доволно сурова нафта и треба да ја купи на друго место, што доведува до вртоглаво зголемување на светската цена. Тоа е цела спирала што започнува веднаш“, рече Виктор Катона, водечки аналитичар за сурова нафта во фирмата за енергетско разузнавање Кеплер.
Од друга страна, пазарите на гас се веќе погодени од војната бидејќи Израел ги „исклучи славините“ на морското гасно поле Тамар, неколку часа по ненадејниот напад на Хамас. Иако произведува релативно малку гас (околу 21 милијарда кубни метри во споредба со руските 618 милијарди), Израел е клучен извозник во Египет, каде што таквите прекини во снабдувањето предизвикаа редовни прекини.
Секоја ескалација со Иран може да влијае на пазарот на гас исто како и на пазарот на нафта, бидејќи една третина од светскиот течен природен гас и една шестина од неговата нафта се испорачува преку Ормутскиот теснец.
„Од европска перспектива на цените на гасот, сè уште изгледаме релативно добро и тоа главно е поттикнато од слабата побарувачка. Многу индустриски потрошувачи сè уште користат значително помалку гас отколку пред минатогодишната енергетска криза“, рече Том Марзек-Мансер, шеф за анализа на гас во Commodity Intelligence ICIS компанија. Тој додава дека конфликтот во Украина имал значително поголемо влијание врз ЕУ од оној во Газа.
Според Европската комисија, земјите-членки колективно ја намалија потрошувачката на природен гас за речиси 20 отсто пред минатата зима, индустријата го забави производството, а обновливите извори на енергија играат многу поголема улога во производството на електрична енергија.
И покрај тоа, потрошувачката повторно порасна во октомври за прв пат од почетокот на војната, што е ран знак дека компаниите може да се обидат да го вратат претходното ниво на продуктивност.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
