ЕУ ПОДГОТВУВА НОВ ЗАКОН ЗА МЕДИУМИ

01.11.2023 Скопје

Европската унија (ЕУ) подготвува нов закон кој има за цел да ја зајакне заштитата на медиумите, новинарската независност и финансиската одржливост на медиумите кои работат во блокот.

Новиот закон е предложен од Европската комисија, кој пред да стапи во сила мора да биде усогласен со Советот на ЕУ, уште едно тело кое покрај Европскиот парламент (ЕП), учествува во донесувањето на регулативи на ниво на ЕУ, која е составена од земји-членки. Процесот на усогласување е во тек, но се очекува да не се менуваат основните параметри.

Во својот предлог, ЕП бара заштита на медиумскиот плурализам, како и спречување на владиното, политичкото, економското и приватното влијание во работата на медиумите. Исто така, се бара право на медиумите и новинарите на заштита на изворите и заштита од „хакирање“ на медиумски сервери или дигитални средства на новинарите со цел да се обидат да стигнат до извори за медиумски написи.

Најчувствителниот дел од овој закон се однесува на обврската на медиумите да известуваат за средствата што ги добиваат од странство.

Сепак, постојат неколку клучни разлики.

Пред се, оваа одредба истовремено ќе бара и регистар на медиуми кои добиваат грантови или проекти од државата и од нивните сопствени институции. Исто така, се бара независност на јавните радиодифузери и одвојување од влијанието на политиката врз нивната работа.

Дополнително, одлуките ќе ги носи посебно независно тело, Европскиот одбор за медиумски услуги, кој ќе биде независен од властите.

Така, одлуките нема да се носат на ниво на ниту еден политички орган или институција, туку оние кои најмногу се занимаваат со заштита на интегритетот на новинарската професија.

Членовите на ЕП бараат и тим експерти, кој би го сочинувале новинари и активисти, кои би проверувале дали одлуките на оваа комисија се независни од несакани влијанија.

Кога станува збор за јавните радиодифузери, се бара донесување на повеќегодишен рамковен буџет за да се спречи притисокот врз нивната работа. Дополнително, јавен огласувач во поединечна земја на ЕУ не треба да издвојува повеќе од 15 проценти од буџетот за маркетинг на поединечен медиум со кој има договор за рекламирање. Според предлогот на ЕП, сите договори со медиумите треба да бидат јавно достапни и транспарентни.

Овој закон би бил поврзан и со споменатиот Закон за дигитални услуги на ЕУ, кој веќе стапи на сила.

Многу големи онлајн платформи, според овој предлог, треба да бидат спречени неселективно да преземаат медиумска содржина.

Планирано е да се создаде посебен механизам со кој големите платформи прво треба да ги одвојат редовните медиуми од оние кои објавуваат сомнителна содржина. После тоа, медиумите треба да се информираат за спорната содржина што ја објавиле и да дадат 24 часа да одговорат. Дури после тој период би можеле да ја избришат спорната содржина од своите сервери.

Ставот на нивното тело во однос на овој закон е објавен на веб-страницата на Советот на ЕУ. Тие воведоа одредби за попрецизно дефинирање на јурисдикцијата меѓу земјите-членки и Комисијата, ги прецизираа правата и обврските на Комитетот за медиумски услуги, побараа дополнителни мерки за заштита на идентитетот на новинарскиот извор, подобро прецизирање на одредбите за транспарентност на сопственоста, а исто така побара појаснување на правилата и обврските на големите платформи во однос на медиумите.