17.11.2023 Скопје
Шефот на ЕБОР изјави дека меѓународните кредитори, вклучително и Европската банка за обнова и развој и Светската банка, го подржуваат планот од 3 милијарди евра за одвикнување на Република Северна Македонија од енергијата на јаглен.
Договорот, кој се очекува да биде објавен на климатските разговори COP28 во Дубаи кои започнуваат на 30 ноември, ќе постави план за затворање на двете централи на јаглен во земјата и нивна замена со 1,7 гигавати обновлива енергија.
Претседателот на ЕБОР, Одил Рено-Басо, изјави дека јагленот во државава претставува 40 отсто од изворот на енергија, така што е многу голем и важен.
„Ова е еден пример за тоа што би сакале да го прикажеме во COP, да го претставиме овој пристап и што може да даде, како и посветеноста на земјата“, додаде Рено-Басо.
Наречен „Програма за инвестирање во праведна транзиција на енергија“ (JET-P), планот следи по сличните напори за побрзо пензионирање на фабриките за јаглен во Јужна Африка, Индонезија, Виетнам и Сенегал, со поддршка на владите, јавните заемодавци и приватните инвеститори.
Неговата цена – еквивалент на 1.500 евра за секој од 2-те милиони луѓе на балканската нација – ја нагласува тешкотијата со која се соочуваат многу мали земји или земји со ниски приходи во финансирањето на транзицијата кон почиста енергија.
Коалиција на земји објави договор за JET-P од 20 милијарди долари за време на COP27 минатата година за да и помогне на Индонезија да ги затвори електраните на јаглен, по ветувањето од 8,5 милијарди долари во 2021 година за помош на Јужна Африка да се оддалечи од јагленот. Но, експертите велат дека парите се само мал дел од она што е потребно.
Обединетите нации во 2018 година го прогласија главниот град на Северна Македонија, Скопје, за најзагаден во Европа, а земјата со години работеше на откажување од јаглен. Но, во 2021 година, таа повторно ја отвори заспаната електрана на јаглен РЕК Осломеј за да го намали увозот на електрична енергија. Двете негови централи на јаглен стареат и работат на лигнит, најзагадувачкиот вид јаглен.
Портпаролот на Климатските инвестициски фондови на Светска банка (ЦИФ) потврди дека Северна Македонија е во трка за 85 милиони американски долари концесионално финансирање од неа и рече дека инвестицискиот план, вклучително и конкретната сума пари, ќе оди во управата на ЦИФ тело за одобрување на почетокот на следната година.
Рено-Басо рече дека заедно со околу 300-400 милиони евра концесиско финансирање, финансирањето ќе дојде од мултилатерални заемодавачи како Меѓународната финансиска корпорација (ИФЦ) и приватниот сектор.
Портпаролот на ИФЦ рече дека зелената транзиција, вклучително и во Северна Македонија, е еден од нејзините клучни приоритети, но дека не е во позиција да потврди какви било детали од планот.
Северна Македонија се приклучи на Powering Past Coal Alliance, група земји посветени на постепено укинување на енергијата на јаглен, во 2021 година. Откако првично беше насочено кон завршување до 2027 година, таа го одложи датумот назад до 2030 година во јануари минатата година.
Одложувањето и плановите за отворање на два нови рудници за јаглен поради загриженоста за енергетската безбедност предизвикана од војната во Украина, ги отсликуваа активностите на другите земји од Европската унија, но предизвикаа критики од еколошките активисти.
Подготвено од М.Д.
About Author
