27.10.2023 Скопје
Шведска би можела да стане членка на НАТО веќе следниот месец, што значи дека земјата ќе раскине со вековната политика на неутралност, односно неприпадност на ниту еден воен блок.
Причината за оваа револуционерна промена во ставот на Шведска е руската инвазија на Украина, која повеќето европски земји ја гледаат како закана за сопствената безбедност.
На веб-страницата на Владата на Шведска е наведено дека нејзината влада аплицирала за членство на 16 мај 2022 година со широка јавна поддршка. Колку е променет ставот на шведската јавност кога станува збор за членството во НАТО, покажуваат податоците на Statista, германска специјализирана платформа за истражување на јавното мислење. Во април 2014 година, само 28 отсто од граѓаните сакаа Шведска да стане членка на Алијансата. Од руската анексија на Крим, таа бројка е во благ пораст, но дури по 24 февруари 2024 година наеднаш се промени расположението за членство, па според последните податоци, 62 отсто од Швеѓаните се за членство во НАТО, додека само 16 отсто се против.
Да не беше блокадата на Турција, која сакаше Шведска прво да ги реши спорните прашања во врска со курдските активисти кои живеат во Шведска, меѓу кои има и оние кои се од безбедносен интерес за турските власти, Шведска ќе станеше членка на Алијансата пред многу време.
Во регионалните медиуми се поставува прашањето: Зошто Шведска и Финска, која веќе стана членка, успеаја толку брзо да го достигнат самиот праг за членство, додека од земјите од Западен Балкан се бара прво да спроведат обемни и тешки реформи?
Освен скептицизмот кој главно постои во земјите каде што живее српскиот народ поради НАТО бомбардирањето на Србија во 1999 година, главната причина за тешкиот и долгорочен пат кон Алијансата е фактот што земјите од регионот не се компатибилни со основните критериуми за членство.
Пред сè, земјите од регионот беа воено врзани за советската воена доктрина со употреба на советско оружје и воена стратегија, па затоа беше неопходно да се спроведат чекори поврзани со прво прилагодување на постојната догма и опрема на стандардите на НАТО, а потоа и за постепена замена на советската опрема со опрема во согласност со стандардите на НАТО.
Втората причина се однесува на политичките и демократските критериуми, бидејќи од потенцијалните членови се бара во пракса да покажат цивилна контрола врз воените сили. За да се спречи употребата на воена сила против сопствените граѓани или каква било друга злоупотреба на воената сила, потребни се силни демократски институции и ефективна цивилна контрола врз војската. Дополнително, донесувањето одлуки во рамките на Алијансата бара консензус, па затоа е важно сите земји на Алијансата да споделуваат слични вредности.
Со оглед на тоа што Шведска долго време е во согласност со воената доктрина на НАТО, а нејзините демократски институции се пример за целиот свет, немаше пречки за многу брзо реализирање на патот до членство.
Последната формална пречка беше отстранета пред неколку дена, кога Реџеп Таип Ердоган му предложи на турскиот парламент да го ратификува шведското барање за членство бидејќи Шведска ги реши прашањата што беа проблем за Турција. По тој повод, во вторникот во центарот на Алијансата во Брисел се сретнаа Јенс Столтенберг, генералниот секретар на НАТО и Улф Кристерсон, шведскиот премиер. Како што информираат од НАТО, Столтенберг посочил дека одлуката на Турција е во согласност со договорот на самитот во Вилнус во јули.
„Шведска го измени својот устав, ги промени своите закони, ја прошири соработката во борбата против тероризмот и продолжи со извозот на оружје во Турција. Задоволен сум што успеавме да се справиме со легитимните безбедносни грижи на Турција на начин што ќе му овозможи на членството на Шведска да продолжи напред. Со нетрпение очекувам во блиска иднина да ја пречекам Шведска како целосен сојузник во НАТО“, рече тој во таа прилика.
Владимир Путин, претседателот на Русија, како една од причините за инвазијата на Украина го наведе спречувањето на проширувањето на НАТО. Влегувањето на неутралната Шведска и Финска имаше спротивен ефект, а се чини дека Алијансата, за која пред неколку години, претседателот на Франција, Емануел Макрон, рече дека е „мозочна смрт“, е многу порешителна да ги зајакне своите воени капацитети.
Подготвено од М.Д.
About Author
