31.10.2023 Скопје
Не така одамна, распоредот за патување на Далај Лама беше преполн. Откако тибетскиот духовен водач побегна во Индија во 1959 година, повеќе од шест децении посети десетици земји и се сретна со кралски членови, верски водачи и четворица американски претседатели. Неодамна 88-годишникот забави.
Една од причините е неговата возраст, ковидот исто така му го отежна патувањето како и казните што Кина им ги изрече на домаќините затоа што го сметаат за сепаратист. Иако не е во странство од 2018 година, тој вети дека ќе продолжи да патува во Индија.
Загриженоста се појави меѓу прогонетите Тибетанци и нивните поддржувачи кога Далај Лама откажа четири патувања во Индија во октомври. Една од државите што требаше да ги посети беше Аруначал Прадеш, североисточна држава за која Кина тврди дека е нејзина територија и накратко го окупираше поголемиот дел од земјата за време на едномесечната војна со Индија во 1962 година. Спорот за државата и другите погранични области повторно се разгоре кога Далај Лама последен пат го посети Аруначал во 2017 година.
Портпаролот на Далај Лама го обвини грипот за откажувањето на патувањето. Тие додадоа дека нема закана за неговото здравје, истакнувајќи дека тој продолжил со редовните активности во својот дом во Дарамсала, северна Индија. Сепак, тие не открија дали индиската влада, со која вообичаено се консултираат пред патувањето, побарала да се одложи патувањето до Аруначал.
Индиската влада претходно соопшти дека Далај Лама може слободно да патува насекаде во Индија, а минатата година тие помогнаа да се организира неговата посета на индискиот регион Ладах – местото на неодамнешните гранични судири со кинеските војници. Откажувањето на патувањето секако укажува на напнатата геополитичка ситуација околу духовниот водач во неговата старост. Нејзините активности, особено во пограничните области, може да предизвикаат нова криза во и онака нестабилните односи меѓу Индија и Кина.
Здравјето на Далај Лама е се поголема загриженост за индиските и кинеските власти, како и за тибетските будисти. Сите се подготвуваат за катастрофалниот период по неговата смрт кога се очекува Кина да именува ривал наследник кој, според тибетската будистичка традиција, најверојатно ќе биде идентификуван од неговите соработници како реинкарнација на Далај Лама.
Првиот знак за промена во плановите на Далај Лама дојде кога неговата канцеларија објави дека планираната посета на североисточната држава Сиким и соседниот Западен Бенгал од 16 до 22 октомври е одложена поради поплави. Локалните медиуми потоа објавија дека тој ја откажал посетата на Аруначал за која министерот најави дека ќе се одржи во октомври или ноември.
Канцеларијата на Далај Лама соопшти дека лекарите му рекле на духовниот водач дека секое патување ќе бара многу труд. Тие понатаму изјавија дека ќе ја посетат Бодхаја во декември, но не ја споменаа посетата на Аруначал – родното место на претходниот Далај Лама.
Тензин Лекшај, портпарол на тибетската влада во егзил, вели дека канцеларијата на Далај Лама никогаш официјално не го потврдила патувањето во Аруначал и дека здравјето на лидерот е секако еден фактор што треба да се земе предвид.
„Каде и да патува Далај Лама, тој не сака никакви непријатности за земјата домаќин“, рече Лекшај.
Времето е чувствително и за Кина и за Индија, чиј територијален спор го вклучува и кинескиот регион Аксаи Чин за кој Индија тврди дека е нејзин. Во последниве години, спорот повторно се разгоре долж границата, при што еден од најтешките судири се случи во 2020 година кога беа убиени 20 индиски и четворица кинески војници. Вториот судир кој се случи во декември минатата година предизвика полесни повреди на двете страни.
Кина неодамна повторно го побара Аруначал, кој го нарекуваат Зангнан што значи Јужен Тибет. Тие издадоа свои имиња за тамошните села и официјална карта што го прикажува Аруначал во нивните граници. Како одговор, Индија започна протести и го испрати својот министер за одбрана, Рајнат Синг, во североисточната држава.
И покрај прашината, се чини дека ниту една страна не сака конфронтација. Како резултат на разговорите меѓу воените команданти од јуни 2020 година, Кина и Индија ги повлекоа трупите од повеќето гранични жаришта и воспоставија тампон зони без патроли. Постепеното детантирање сугерира дека Си Џинпинг, лидерот на Кина, е поподготвен отколку во последните години да ги стабилизира односите со Индија. Една од причините може да биде да се обесхрабри Индија да воспостави поблиски воени врски со Америка.
Се чини дека стабилизирањето на границата е приоритет и за индискиот премиер Нарендра Моди, кому му е потребен кинески увоз за да ги постигне своите економски цели. Со изборите што треба да се одржат во 2024 година, тој може да стравува дека понатамошните внатрешни борби би можеле да ја намалат неговата популарност. Политичките противници го обвинуваат дека премногу лесно отстапува територии.
Во меѓувреме, тибетската влада во егзил мора да ја балансира загриженоста за здравјето на Далај Лама со потребата да ги промовира неговите вредности и размислување. Тој, исто така, мора да ја задржи поддршката од Индија, за која се надева дека ќе обезбеди засолниште за реинкарнација на Далај Лама избрана од неговите следбеници.
„Би сакале да веруваме дека Индија ќе го прошири договорот на следниот Далај Лама“, рече лидерот на тибетската влада во егзил Пенпа Церинг.
Сегашниот Далај Лама вели дека ќе ги разработи деталите за својата реинкарнација кога ќе наполни 90 години, а често му се предвидува дека ќе живее повеќе од 113 години.
Подготвено од М.Д.
About Author
