26.10.2023 Скопје
Најновите истражувања покажуваат дека пред повеќе од 200 милиони години, Балканот бил дел од изгубениот континент кој научниците го нарекуваат „Голема Адриа“, „Велика Адрија“ или „Велики Јадран“ во слободен превод.
Единствените видливи остатоци од Големиот Јадран денес се планинските венци на јужна Европа, како што се Алпите, Апенините и балканскиот планински венец. Овие планини настанале затоа што Големата Адрија била спуштена, односно турната под евроазиската плоча.
Геолозите можеа да ја реконструираат формата и локацијата на Големиот Јадран со проучување на карпите и геолошките структури на медитеранскиот регион. На пример, научниците открија дека многу карпи на Алпите и другите планински венци се слични на карпите пронајдени во Северна Африка. Ова сугерира дека Големиот Јадран некогаш бил поврзан со Северна Африка.
Според десетгодишното истражување на Универзитетот во Утрехт, парче од континенталната плоча со големина на Гренланд некогаш се отцепило од денешна Северна Африка, а потоа потонала обвивката на Земјата под она што сега е јужна Европа.
Научниците ја реконструираа еволутивната историја на планинските венци и морињата во регионот. За да го постигнат ова, геолозите од различни земји детално ги проучувале сите планински масиви од Шпанија до Иран десет години и заклучиле дека големо парче од континенталната плоча на Северна Африка паднало во обвивката на Земјата под денешна јужна Европа.
Според водачот на истражувачкиот тим, Дуве ван Хинсберген, професор по глобална тектоника и палеогеографија на Универзитетот во Утрехт, повеќето од планинските венци во овој регион потекнуваат од еден континент што се одвоил од Северна Африка пред повеќе од 200 милиони години.
Изгубениот континент Голема Адрија се оддалечи на север од Африка, а потоа парче од континенталната плоча со големина на Гренланд се одвои од она што ќе стане Северна Африка и почна да плови кон север. Помеѓу 120 и 100 милиони години, таа плоча се судрила со она што сега е јужна Европа.
Иако брзината на овој судир не надминуваше три до четири сантиметри годишно, тој заврши со распаѓање на кората дебела 100 километри (62 милји) на посеверната копнена маса. Единствениот преостанат дел од овој континент кој е недопрен и над површината на морето денес е лента што се протега од Торино до Италија преку Јадранското Море до петицата на чизмата што ја сочинува Италија. Фрагменти преживеале и на Апенинските планини и Алпите, како и на Балканот, Грција и Турција.
Со реконструкција на изгубениот Голем Јадран, геолозите сега дадоа значаен придонес во основното тело на знаење за формирањето на планинските масиви. Според ван Хинсберген, „субдукцијата“, туркањето на една геолошка плоча под друга, е основниот начин на кој се формираат планинските венци.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
