12.10.2023 Скопје
Најгустиот елемент во природата од периодниот систем е осмиумот. Цврст е на собна температура, со густина од 22,59 грама на кубен сантиметар – речиси двојно погусто од внатрешното јадро на Земјата и речиси исто толку густо од јадрото на Јупитер.
Сепак, постојат некои објекти во Сончевиот систем кои се чини дека се многу погусти од осмиумот, па дури и не се планетарни јадра, туку астероиди кои ја немаат потребната маса за да ги компресираат минералите во ултрагуста состојба.
Поради ова, научниците почнаа да шпекулираат за стабилни елементи во природна состојба кои се надвор од периодниот систем.
Не е познато дали елементите со повеќе од 118 протони би можеле да бидат стабилни. Тие никогаш не биле забележани, дури ни во лабораторија.
Теоретичарите, сепак, истакнуваат дека постои опсег на стабилност околу атомскиот број 164, каде што супертешките елементи не би биле склони кон радиоактивно распаѓање и би можеле да се одржуваат.
Бидејќи овие потешки елементи се очекува да бидат погусти, тие би можеле да ги објаснат чудните наоди за астероидот 33 Полихимнија – околу 50 до 60 километри во обем. Едно мерење ја процени густината на астероидот на 75,28 грама на кубен сантиметар, класифицирајќи го како потенцијално ултрагуст објект.
Ваквата екстремна проценка се смета за грешка, па дури и астрономот кој ја извршил пресметката рекол дека тоа е нереално.
Физичарите Еван ЛаФорџ, Вил Прајс и Јохан Рафелски од Универзитетот во Аризона, сепак, сакаа да истражат дали таквата густина е барем физички можна. Користејќи го моделот Томас-Ферми, тие ја испитуваа атомската структура на хипотетички супертешки елементи.
„Го избравме овој модел и покрај неговата релативна неточност, бидејќи овозможува систематско испитување на атомското однесување во функција на атомскиот број надвор од познатата периодична табела“, рече Рафелски.
Нивните пресметки потврдија дека навистина постои зона на стабилност околу атомскиот број 164. Тие исто така покажаа дека густината на тој елемент би била помеѓу 36 и 68,4 грама на кубен сантиметар, што е приближно проценетата густина на астероидот 33 Полихимнија.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
