02.09.2023 Скопје
Ако слушнете крцкање и косата ви се крева, би можеле да бидете цел на следниот удар на гром. Веднаш напуштете ја областа, а ако тоа е невозможно, треба да клекнете, да ја спуштите главата и да ги покриете ушите со рацете за да спречите повреди на тапанчињата, вели д-р Марина Врбанчиќ, лекар од Одделот за итна медицина во округот Карловац.
Германскиот турист кој на почетокот на неделата беше погоден од гром во кампот Слапиќ во Дугорје добро закрепнува и за неколку дена ќе биде отпуштен од болницата во Карловац. Британката која летово беше погодена од гром на сплитската плажа Кашјуни немала толку среќа – починала месец и половина по несреќата.
Британската физиотерапевтка Даниела ДиМамбро почина во болница во Нотингем, каде што беше префрлена со специјален медицински лет по лекувањето во Сплит. Да потсетиме, 48-годишна жена придружувана од нејзината ќерка сакала да ја напушти плажата и во тој момент ја удрил гром. Ја оживеал лекар кој бил на лице место, а во болницата била ставена на респиратор. И е укажана помош од изгореници, внатрешни повреди и повреди на главата, а до смртта останала на респиратор.
„Смртта настанала поради гром, што довело до срцев удар и хипоксично-исхемична повреда на мозокот“, рече лекарот Мејрин Кејси, додавајќи дека молњата најверојатно влегла во нејзиното десно уво.
Братучедот ДиМамбро за британските медиуми изјави дека нејзиното срце застанало 30 минути по ударот, а таа изразила благодарност до КБЦ Сплит и ја пофалила стручноста на тамошните лекари. Пофалби сега имаат и карловачките лекари за брзата и професионална реакција во случајот со повредената Германка, која заврши на коронарното одделение на Одделот за кардиологија. Нејзиниот сопруг чекал во кампот Слапиќ за заедно да отпатуваат дома.
Д-р Врбанчиќ забележува дека секоја жртва на удар на гром треба да биде однесена во болница со постојано следење на виталните функции. За почеток, веднаш треба да повикате итна медицинска помош.
„Основното правило е да не се зголемува бројот на жртвите. Доколку бура е во тек, а пациентот е на место со висок ризик од удари од гром, лицето мора да процени, земајќи ја предвид личната безбедност, дали е можно да ја преместите жртвата на побезбедно место“, упатува лекарот, потврдувајќи дека на жртвата од удар на гром може веднаш да и се пријде и да се допре без опасност.
Неопходно е да се процени состојбата на свеста, дишењето и други знаци на проток на крв и, доколку е потребно, веднаш да се започне со мерки за реанимација – имајќи ја предвид евентуалната повреда на ‘рбетот.
„Реанимацијата мора да биде упорна и долготрајна, бидејќи парализата на мускулите за дишење може да трае долго. Кога има повеќе жртви, приоритет секогаш се дава на оние кои треба да се оживеат“, вели д-р Врбанчиќ. Понатаму, лице кое дише и има пулс треба да се стави во странична положба. Можни се и придружни повреди во вид на скршеници, рани и изгореници, а треба и соодветно да се згрижат.
Инаку, при удар на гром се јавуваат рани и доцни знаци и симптоми, кои вклучуваат различни нарушувања на срцевиот ритам, срцев удар и респираторен застој предизвикан од парализа на респираторните мускули и/или нарушување на респираторниот центар, вели докторот, додавајќи дека некои невролошки нарушувања можат да предизвикаат и губење на свеста, привремена парализа – особено на долните екстремитети – грчеви и/или неможност да се потсетиме на настаните што му претходеле на ударот на гром.
Можни се и изгореници со различни форми, како папрати, на места каде потта или капките дожд наеднаш се претвораат во пареа или под метални предмети како копчиња и накит, каде се случуваат површни изгореници, а можна е и карбонизација на телото. Постои и т.н експлозивни повреди на градниот кош и стомакот, скршеници на коските, повреди на очите и ушите, со пукање на тапанчето – во 50 проценти од случаите двете страни, открива д-р Врбанчиќ, додавајќи дека подоцна може да се појават различни форми на невролошки и психолошки нарушувања.
На отворени простори, советува д-р Врбанчиќ, никогаш не треба да се стои во поголема група луѓе, туку да се растера за во случај на удар на гром да бидат погодени помалку луѓе. Исто така, неопходно е да се избегнуваат изложените точки, особено изолираните дрвја и работ на шумата. Во шумата треба да барате засолниште покрај помали дрвја и грмушки. Големите пештери и долини се добра заштита, но не и плитки јами од влажни карпи.
Во зграда од тули, не треба да стоите покрај прозорци, отворени врати, метални столбови и предмети како што се чешми, приклучоци и електрични прекинувачи; не користете го телефонот и мобилниот телефон за време на невреме, а пожелно е да ги исклучите сите електрични уреди. Секој струен проводник сместен над рамото го зголемува ризикот од директен удар.
Истражувачите од Европската лабораторија за опасни бури (ESSL) откриле дека на европскиот континент во просек годишно умираат 64 луѓе како резултат на удари од гром. Земјите со највисока стапка на смртност се Бугарија (8,6 на милион жители), Молдавија (7,7) и Романија (5,8), а најниска стапка од 0,1 има Белгија, Малта и Португалија.
Уделот на смртните случаи од гром во работните активности се зголемува од западна кон југоисточна Европа. За време на работа, луѓето најчесто се убиваат на нивите, а во слободното време додека планинарите. Само во австриските Алпи, меѓу 2005 и 2015 година, гром удрил во 64 луѓе; четворица од нив починале на лице место, а двајца ловџии загинале од истиот удар. Стапката на преживување била 93,8 проценти. Речиси сите случаи се случиле помеѓу јуни и август, а речиси половина во сабота или недела, главно помеѓу 12:00 и 22:00 часот.
Во ретките смртни случаеви во затворен простор (1,6 проценти), повеќето жртви умираат од пожар и чад што еруптира по удар на гром. Во однос на возраста најмногу страдаат децата и младите на возраст од 10 до 19 години.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
