07.07.2023 Скопје
Модерните општества станаа зависни од пластика. Секоја година се произведуваат околу 130 милиони тони – со што се создава приближно двојно повеќе отпад отколку пред две децении, според ОЕЦД.
Студијата од 2021 година од Minderoo покажа дека просечниот Американец купува и фрла 50 килограми пластика годишно.
И покрај еколошката свест, само 15% од пластичниот отпад се собира за рециклирање, а само 9% всушност се рециклира, според ОЕЦД. Остатокот завршува на неконтролирани депонии, се согорува во воздухот, завршува со загадување на земјата, водата или дури и живите суштества.
Иако пластиката постои само 60-70 години, таа може да се најде на секој агол на земјината топка. Тоа е затоа што може да потрае стотици години за да се распадне, ако воопшто се случи, според WWF.
Кога пластиката навистина се распаѓа, таа се распаѓа на мали парчиња наречени микро или нано пластика и може да ослободи опасни хемикалии во околината.
Здравствените импликации од консумирање толку многу пластика сè уште се проучуваат, но научниците предупредуваат дека тоа би можело да има влијание врз нашето здравје и врз здравјето на идните генерации.
Просечниот број на сперматозоиди кај западните мажи е преполовен во последните 40 години. Д-р Шана Свон, професор по медицина на животната средина и јавно здравје на медицинскиот факултет Маунт Синај во Њујорк, вели дека пластиката веројатно е значаен фактор зад тој пад.
Европско истражување од 2022 година покажа дека мажите имаат „неверојатни нивоа“, до 100 пати повеќе отколку што се сметаат за безбедни, на коктел од хемикалии во нивните тела. Бисфенол А (БПА), кој се наоѓа во пластиката, е најзагрижувачката хемикалија.
Бројот на сперматозоиди не е единствената детерминанта на плодноста; квалитетот на спермата исто така е важен. Истата европска студија покажа дека овој заеднички хемиски коктел е поврзан со слаб квалитет на спермата кај 100 Дански мажи. БПА беше најголемиот двигател на ризикот, следен од диоксините (се ослободуваат во воздухот кога се согорува отпадот), парацетамолот (како Tylenol) и фталатите (исто така од пластиката).
Д-р Сван вели дека една од најголемите опасности за плодноста кај мажите се фталатите, хемикалии кои се додаваат во пластиката за да се направат пофлексибилни. Тие се особено ризични бидејќи се покажа дека го намалуваат тестостеронот.
Епидемиологот на планината Синај вели дека постои директна врска помеѓу изложеноста на фталати во утробата и проблемите со плодноста кај мажите. Кога бремените жени се изложени на одредени хемикалии кои најчесто се наоѓаат во пластиката, како што се фталатите, тоа може да го намали растојанието од анусот до гениталиите кај машките потомци, што е во корелација со нискиот број на сперматозоиди.
Глодарите изложени на микропластика имале полош квалитет на спермата како последица на оштетувањето на воспалението и оксидативниот стрес што ги предизвикало, според студијата објавена во Меѓународниот весник за истражување на животната средина и јавно здравје.
„Не треба да се игнорираат можните ризици за репродуктивното здравје од микропластиката“, се предупредува во студијата.
Истражувањата покажуваат дека жените со проблеми со плодноста имаат повисоки нивоа на бисфенол А (БПА), кој најчесто се наоѓа во пластични шишиња за пијалоци, облоги од конзервирана храна и сметки од готовина.
Д-р Сван вели дека тоа е особено лошо за жените бидејќи имитира естроген во телото.
По прилагодувањето на мајчините карактеристики како возраста, стапката на спонтан абортус се зголемувала за 1% годишно во САД помеѓу 1990 и 2011 година, според една научна студија. На ова може да влијаат и женските и машките фактори, а авторите заклучија дека се потребни повеќе студии за да се открие зошто.
Дури и за жените кои можат да забременат и да избегнат спонтан абортус, бремените жени изложени на повеќекратни фталати за време на бременоста имале зголемен ризик од предвремено раѓање, според студијата на Националниот институт за здравје од 2022 година.
Врз основа на тековните трендови за плодност, кои не покажуваат знаци на подобрување, д-р Свон предвидува дека на повеќето парови ќе им треба асистирана репродукција за да забременат во рок од малку повеќе од следните дваесет години. Иако таа не тврди дека сето тоа се должи на пластиката и сродните хемикалии, таа сугерира дека зависноста од пластика на општеството е водечки фактор.
Додека пластиката е речиси насекаде, експертите велат дека изложеноста може да се намали со јадење необработена храна, не готвење со тефлон и избегнување на загревање или пластика за печење во микробранова печка. Козметичките производи може да содржат и фталати, најчесто за задржување на мирис.
Д-р Сван вели дека овие хемикалии се елиминираат, но постојано се појавуваат нови, непроучени.
„Ако пишува „без БПА“ веројатно нема БПА. Но, забележете дека не пишува без бисфенол, така што сè уште може да добивате бисфенол S или F. „Без фталати“ исто така би ми било сомнително. Иако можеби нема стари, добро познати актери, можеби нема да биде без поновите“, изјави таа.
Никогаш во историјата немало повеќе луѓе на планетата Земја. Сепак, во текот на последните 50 години, има „сериозен пад на породувањето што ќе доведе до пад на населението, особено во индустријализираните региони“, се вели во документот Nature од 2021 година. Податоците покажуваат дека човековото репродуктивно здравје се влошува во индустријализираните региони, со поголемо потпирање на третмани како ИВФ.
Иако се зголемуваат доказите дека пластиката може да влијае на плодноста, сè уште не е 100% убедливо. Други хипотези укажуваат на постарата возраст на мајките и социоекономските фактори како што се скапите станови, контролата на раѓањето и условите за вработување на жените за падот на наталитетот. Се верува дека и други фактори на животната средина, како што се ѓубривата и проблемите со начинот на живот, како што се дебелината и пушењето, играат улоги.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
