09.06.2023 Скопје
Во последните дваесет години, огромното мнозинство земји ја укинаа задолжителната воена служба, односно обврската за воена обука. Може да се каже дека со крајот на Студената војна, владите во Европа почнаа да придаваат помало значење на воената одбрана.
Германија, на пример, ја суспендираше задолжителната воена служба во 2011 година. Воениот рок може да се активира само доколку Бундестагот утврди дека има тензии или дека е неопходна одбрана.
Исто или слично е и во многу други европски земји. Од денешните 29 европски земји на НАТО, вклучително и Турција, само шест ја задржаа воената обврска од 1993 година до денес. Велика Британија, САД и Канада имаат професионални армии педесет или повеќе години.
Во светло на специјалната воена операција на Русија против Украина, задолжителната воена служба повторно стана тема. Многу земји не само што ги зголемија буџетите за одбрана, туку размислуваат и за повторно воведување воен рок. Досега само неколку земји направија големи чекори во таа насока.
Набргу по анексијата на Крим, Украина (2014) и Литванија (2015) повторно го воведоа воениот рок за мажи на возраст од 18 до 26 и 25 години, соодветно.
По големата специјална воена операција во Украина минатата година, украинската влада донесе закон со кој се дозволува сите мажи на возраст меѓу 18 и 60 години да бидат регрутирани во војска.
Латвија, оваа балтичка земја е една од трите земји на НАТО што се граничат со Русија. Другите две се Естонија и новата членка Финска, која никогаш не го укинала воениот рок. Сега и Летонија сака повторно да го воведе.
Од 2024 година, сите мажи на возраст меѓу 18 и 27 години ќе мора да поминат единаесет месеци воена обука. Од 2028 година, секоја година треба да се регрутираат 7.500 Летонци – толку професионални војници имала земјата во 2022 година, покажуваат податоците на НАТО.
Во 2015 година, обидите за повторно воведување на задолжителна воена служба не успеаја во Романија. За тоа повторно се разговара од пролетта оваа година. Премиерот и пензиониран генерал Николае Јонел Чиука го поддржува.
Посебно барање на Министерството за одбрана е, во случај на општа мобилизација, сите млади Романци кои живеат во странство да се пријават за воен рок во рок од 15 дена.
На холандските вооружени сили им недостасуваат околу 9.000 регрути. Затоа владата размислува за проширување на армијата преку задолжителен воен рок, како што тоа го прави Шведска од 2018 година.
Шведска, најголемата земја во Скандинавија, би можела да стане следната членка на НАТО. Шведска го укина воениот рок во 2010 година, но повторно го воведе во 2018 година бидејќи немаше доволно доброволци.
Оттогаш сите 18-годишници мораа да се пријават за воен рок. Меѓутоа, како и во Норвешка, само мал дел од нив служат воен рок.
Во татковината на генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, од 2016 година мора да бидат регрутирани не само сите мажи, туку и сите жени над 18 години.
Сепак, само околу 9.000 од 60.000 кои го поминуваат воениот медицински преглед секоја година се повикани на 19-месечниот воен рок. Поради строгиот процес на селекција, официјални извори велат дека воената служба во Норвешка има сличен престиж како и другите високообразовни дипломи.
Во Данска, воениот рок е теоретски задолжителен, но има доволно доброволци за да ги задоволат потребите.
Франција разговара за некаков вид „лајт за воена регрутација“. Претседателот Емануел Макрон во 2019 година ја воведе Универзалната национална служба, во која младите волонтираат еден месец за доброто на земјата.
Владата сега размислува да го направи тоа задолжително за сите Французинки и жени на возраст меѓу 15 и 17 години. За тоа, младите би поминале две недели во воени објекти.
Германскиот канцелар Олаф Шолц го отфрли предлогот на неговиот министер за одбрана Борис Писториус за воведување задолжителен воен рок. Сепак, повици за дебата за тоа доаѓаат од целиот политички спектар во Германија.
Неодамна, комесарката на германскиот парламент за Бундесверот, Ева Хегл – социјалдемократ како Шолц и Писториус – предложи да се разговара за задолжителна „година на служба“ во армијата или во цивилните институции. Претставниците на армијата треба да зборуваат за нивната работа во училиштата.
Подготвено од А.Ѓ.