13.06.2023 Скопје
Изговорените зборови не оставаат физичка трага на светот, така што наоѓањето на потеклото на јазикот може да биде тешка задача. Јазикот исто така е во постојана состојба на флукс, со зборовите и нивните значења кои се трансформираат и менуваат со секоја генерација. Како таков, нема смисла да се издвои еден јазик како најстар во светот.
Сепак, постојат голем број јазици од античко време кои сè уште се зборуваат – и сите тие осветлуваат фасцинантен дел од човечката приказна.
Хебрејски
Хебрејскиот е светиот јазик на еврејските списи стар над 3.000 години, а раните форми на јазикот се појавуваат во текстот околу 1200 година п.н.е. Отпрвин го користеле само религиозните научници, но со текот на времето станал секојдневен јазик на древните Израелци.
Околу 400 година од нашата ера, хебрејскиот престанал да биде вообичаен говорен јазик и речиси станал мртов јазик. Сепак, подемот на ционизмот во современиот период обезбеди заживување на јазикот и сега го зборуваат девет милиони луѓе, главно во Израел каде што е официјален јазик.
Современиот хебрејски се разликува од библиската верзија, како што може да очекувате по илјадници години, но можно е да се најдат директни врски меѓу двете.
Санскрит
Санскрит е уште еден јазик што произлезе од религијата во античко време, служејќи како народен јазик на Ведите, светите списи на хиндуизмот, како и историските текстови на будизмот и џаинизмот. Хинду текстовите се напишани околу 1.200 п.н.е., што значи дека постои снимена историја на јазикот што датира повеќе од 3.000 години.
Во некоја форма и денес се зборува, иако првенствено го зборуваат хинду свештениците за време на религиозните ритуали. Се проценува дека помалку од еден процент од Индијците го зборуваат јазикот, а само 14.000 луѓе го опишуваат како нивен примарен јазик.
Сепак, неговото наследство живее. Санскрит му припаѓа на широкото семејство познато како индоевропски јазици, што значи дека има јасни врски со англискиот, францускиот, португалскиот, шпанскиот, рускиот и многу други јазици што се зборуваат во Европа.
Тамилски
Околу 80 милиони луѓе сè уште зборуваат тамилски како секојдневен јазик, што е доста импресивно ако се земе предвид дека најраната тамилска литература – Толкапијам – датира од 300 година п.н.е. Тоа првенствено се зборува во Шри Ланка и најјужната држава Индија.
Грчки
Во една или друга форма, грчкиот е во употреба од најмалку 1.300. пред Христа. Неговата класична форма значително се разликува од јазикот што се зборува во Грција денес, иако повеќето течно говорители треба да можат да го разберат грчкиот хеленистички или „коине“ што се зборувал во минатото.
Меѓутоа, формите како што е атичкиот дијалект, една од најстарите форми што ги зборуваат луѓе како Сократ, веројатно ќе бидат премногу оддалечени за денешните говорници да имаат солидно разбирање.
Арапски
Арапскиот јазик одигра исклучително важна улога во светската историја. Раните форми на арапскиот јазик датираат од осмиот век п.н.е., но јазикот претрпел значителни промени во текот на вековите, особено меѓу третиот и шестиот век од нашата ера.
За прв пат се појавил на северозападот на Арапскиот Полуостров и е член на семејството на семитски јазици, кое исто така вклучува хебрејски и арамејски. Како примарен јазик на исламските верски текстови, околу 371 милион луѓе ширум светот денес зборуваат арапски како свој прв јазик. Многу повеќе го зборуваат како втор јазик, поради неговата важност за исламот.
Кинески
Не постои унифициран кинески јазик, иако повеќето луѓе во Кина зборуваат модерна стандардизирана форма на мандарински кинески. Исто така, постои збирка на регионални дијалекти кои сè уште се зборуваат нашироко, како што се јуе (кантонски), сијанг (хунан), мин дијалект, гански дијалект, дијалект Ву и Кеџиа.
Сепак, сите тие можат да се проследат наназад до архаичниот кинески јазик. Некои од најраните познати употреби на пишување со кинески знаци се пронајдени на школки од желки кои датираат од најмалку 1123 п.н.е., што сугерира дека пишаниот јазик постоел повеќе од 3.000 години. Оттогаш тој значително се прошири и еволуираше, но влијанието на овој древен јазичен систем сè уште може да се слушне кај денешните говорници.
Латински
Латинскиот е уште еден јазик од големо историско значење. Прото-италичното го развило стариот латински околу 750 до 100 п.н.е., и на крајот станал класичен латински што се користел во доцната Римска Република и во раното Римско Царство помеѓу 100 п.н.е. и 450 г.
До шестиот до деветтиот век од нашата ера, јазикот се развил во современите романски јазици, како што се италијанскиот, шпанскиот, португалскиот и францускиот.
Иако латинскиот повеќе не се зборува како прв јазик, тој успеа да избегне да стане мртов јазик благодарение на големиот интерес за античките текстови и големото влијание на латинскиот врз европската култура, вклучително и изборот на Латински за биномна номенклатура од страна на Линеус, систем на именување на организмите во науката.
Баскиски
Баскискиот јазик се смета за најстариот жив јазик во Западна Европа. Околу 700.000 луѓе сè уште го зборуваат во Баскија, автономна заедница лоцирана во планините Пиринеи помеѓу француската и шпанската граница.
Нејзината точна старост е мистерија бидејќи не е поврзана со ниеден друг постоечки јазици. Ова, сепак, го прави фасцинантен јазик за изучување на лингвистите бидејќи е еден од ретките преживеани јазици во Европа пред да биде обземен од индоевропски јазици.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
