07.06.2023 Скопје
Во некои делови од светот, правилата се строги, во други тие се многу полабави. На некои места, луѓето веројатно планираат за иднината, додека на други луѓето имаат поголема веројатност да живеат во моментот. Во некои општества луѓето претпочитаат повеќе личен простор, во други им е удобно да бидат во блиски кругови со странци.
Постојат голем број на теории за тоа од каде доаѓаат културните разлики. Некои општествени научници укажуваат на улогата на одредени институции, како Католичката црква. Други се фокусираат на историските разлики во филозофските традиции низ општествата или на видовите култури кои историски се одгледувале во различни региони.
Но, постои уште еден можен одговор. Во се поголем број случаи, истражувачите откриле дека човечката култура може да се обликува според клучните карактеристики на средината во која живеат луѓето.
Колку е силна оваа поврзаност меѓу екологијата и културата во целина? Како екологијата ја обликува културата?
Екологијата ги вклучува основните физички и социјални карактеристики на животната средина – фактори како што се изобилството на ресурси, колку се чести заразните болести, колку е густо населено место и колкава е заканата за човековата безбедност. Променливите како температурата и достапноста на вода може да бидат клучни еколошки карактеристики.
Трите примери на културни разлики со кои започнавме илустрираат како ова може да функционира. Излегува дека силата на општествените норми во дадена култура е поврзана со количината на закана, од фактори како војна и катастрофи, со кои се соочува едно општество. Посилните правила може да им помогнат на членовите на општеството да се држат заедно и да соработуваат во соочувањето со овие опасности.
Местата со помал пристап до вода имаат тенденција да бидат повеќе ориентирани кон иднината. Кога свежа вода е дефицитарна, размислувањето оди, има повеќе потреба да се планира за да не снема.
И на места со пониски температури, луѓето чувствуваат помала потреба за многу личен простор во јавноста, можеби затоа што има тенденција да има помалку бактерии, или можеби од импулс, на некое основно ниво, да се загреат.
Сите овие примери покажуваат дека културите се обликувани, барем делумно, од основните карактеристики на средини во кои живеат луѓето.
За повеќе од 200 општества, собрани се сеопфатни податоци за девет клучни карактеристики на екологијата – како што се врнежите, температурата, заразните болести и густината на населението – и десетици аспекти на човечката културна варијација – вклучувајќи ги и вредностите, силата на нормите, личноста, мотивацијата и институционалните карактеристики.
Користејќи го овој сет на податоци, успеано е да се генерираат низа проценки за тоа колку од човечката културна варијација може да се објасни со екологијата.
Направени се серија статистички модели согледувајќи ја врската помеѓу нашите еколошки променливи и секој од 66-те културни исходи што се следени од страна на Лабораторијата за култура и екологија на Државниот универзитет во Аризона. За секој од културните резултати, пресметан е просечниот износ на културната разновидност низ општествата што беше објаснета со оваа комбинација од девет различни еколошки фактори. Откриено е дека скоро 20% од културните варијации се објаснуваат со комбинацијата на овие еколошки карактеристики.
Поважно, статистичките проценки ги земаат предвид заедничките прашања во меѓукултурното истражување. Еден комплицирачки фактор е дека општествата кои се блиску едно до друго во вселената ќе бидат слични на начини надвор од променливите измерени во која било конкретна студија. На ист начин, веројатно ќе има неизмерени сличности меѓу општествата со заеднички историски корени. На пример, културните сличности меѓу јужна Германија и Австрија може да се земат предвид со нивното заедничко културно и јазично наследство, како и со слични клими и нивоа на богатство.
Дваесет проценти можеби не звучат импресивно, но всушност ова е неколку пати поголемо од просечниот ефект во нашето поле на социјална психологија, во кое обично се објаснуваат до околу 4% или 5% од варијациите во исходот.
Во тестирањето на над 600 врски меѓу карактеристиките на екологијата и културата, идентификувани се голем број на интригантни нови односи. На пример, открено е дека количината на варијации со текот на времето во нивоата на заразни болести е поврзана со силата на социјалните норми. Оваа врска сугерира дека не се само местата со високо ниво на закана од бактерии, туку и местата каде што таа закана варира повеќе со текот на времето, како што е Индија, кои имаат построги социјални правила.
Исто така, има сè поголем број истражувања кои сугерираат дека како што се менува екологијата на едно место, се менува и културата. На пример, општиот пад на стапките на заразни болести во САД, до сегашната пандемија, е во корелација со олабавување на општествените норми во текот на минатиот век. Слично на тоа, зголемувањето на густината на населението се чини дека е поврзано со падот на наталитетот ширум светот во последните неколку децении.
Бидејќи збирката на податоци за EcoCultural содржи не само современи мерки на екологијата, туку и информации за нивната варијабилност и предвидливост со текот на времето, се верува дека ќе биде богат ресурс за други научници што ќе можат да го искористат.
Екологијата не е единствената причина зошто луѓето ширум светот размислуваат и се однесуваат поинаку. Но, барем делумно, нашите средини ги обликуваат нашите култури.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
