09.06.2023 Скопје
Емпатијата е способност да се разберат емоциите на другите луѓе и соодветно да се реагира на согледаните емоции.
Да се чувствува емпатија кон некого значи да се разбере што чувствува таа личност во ситуацијата во која се наоѓа и да се разбере „што би чувствувал и што би направил кога би бил во таква ситуација“.
За разлика од особините кои во голема мера се детерминирани од генетски фактори (како што се, на пример, интелигенцијата или физичкиот изглед), емпатијата не е нешто што може да се развие „само од себе“, туку е вештина на која децата учат и работат. Иако некои истражувања сугерираат дека некои деца се генетски предиспонирани да бидат поемпатични и морални од другите, ова секако не треба да се сфати буквално и на сите деца им е потребна помош за учење на оваа сложена емоција и вештина.
Важноста на развивањето на емпатијата е повеќеслојна, бидејќи капацитетот за емпатија им олеснува на децата да се поврзат со другите живи суштества, како и со животните. Емпатичните деца се поуспешни и позадоволни во училиште и во социјални ситуации. Поради изразената емпатија, тие имаат повеќе пријателства во кои се чувствуваат задоволни, бидејќи нивните пријатели генерално им возвраќаат на пријателството на еднаков начин.
Еден од најефикасните начини за детето да научи емпатија е емпатското однесување на неговите родители. Иако учењето на емпатијата најдобро се започнува во повој, никогаш не е доцна да се започне. Доенчињата и малите учат најмногу од начинот на кој нивните родители се однесуваат кон нив кога се вознемирени, исплашени или нерасположени. Начинот на кој родителите ја покажуваат својата емпатија е многу поважен од зборовите што ги кажуваат, бидејќи децата најдобро учат со моделирање. Преферираниот начин на одговор е да му се објасни на детето зошто некое однесување може да повреди други луѓе и да му обезбеди поддршка и разбирање за неговите емоции.
Со влегувањето во предучилишна возраст, детето веќе може да почне да зборува за тоа и да разбере како се чувствуваат другите, а од петгодишна возраст, децата можат да научат за емпатијата зборувајќи за хипотетички проблеми. Како би се чувствувале доколку некој ви ја уништи играчката? Како би се чувствувал твојот пријател ако го удриш? Осумгодишните веќе можат да почнат да донесуваат посложени морални одлуки поврзани со фактот дека чувствата на другите луѓе може да се разликуваат од нивните.
Развојно, детето треба да развие способност за самостојно дејствување во однос на другите членови на неговото семејство, за успешно да влезе во адолесценцијата и да изгради сопствен идентитет, односно да гради односи со луѓе надвор од неговото семејство. Во тој процес, децата често стануваат егоцентрични и често се критикувани дека се „себични“. Чест пример за оваа (развојно нормална) фаза на одвојување е, на пример, недостатокот на емпатија на постарото дете кон помалите браќа и сестри или други членови на семејството. Ако адолесцентот покажува недостаток на емпатија кон блиските луѓе, треба да му се стави јасно до знаење дека не е дозволено да се однесува со нив на начин што ги повредува или девалвира и укажува како би се чувствувал кога би бил на местото на личноста кон која покажува недостаток на емпатија.
Недостатокот на емпатија доведува до многу сериозни проблеми во психолошкото функционирање за време на интеракцијата со социјалното опкружување, но во крајност може да се појават и асоцијални проблеми на личноста. За да може човекот да биде сочувствителен, тој самиот мора да чувствува емпатија, т.е. таа самата доживеа емпатија и доверба во одредени моменти од нејзиниот живот. Само тогаш таа може искрено да им ја даде својата емпатија на другите.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
