12.05.2023 Скопје
PFAS се големо семејство на хемикалии произведени од човекот познати како „засекогаш хемикалии“ бидејќи не се распаѓаат во околината. Ова доведе до широко распространета контаминација и лоши ефекти врз нашето здравје.
Производителите користат PFAS за да направат производи отпорни на масло, топлина, дамки или вода. Тие се наоѓаат во сè, од козметика, до опрема за отворено, нелепливи тави, обвивки за храна и безброј други, и така завршуваат во нашата храна, вода и воздух.
Една студија покажа дека 97% од Американците имаат мерливи нивоа на PFAS во крвта. Со години, експертите велат дека најчестиот начин на изложување на PFAS е преку вода за пиење.
Истражувањето спроведено од Универзитетот во Стокхолм, откри дека дождовницата речиси насекаде на Земјата има небезбедни нивоа на „засекогаш хемикалии“.
Пер- и поли-флуороалкилните супстанции (PFAS) во дождовницата се присутни дури и на Антарктикот, велат истражувачите.
„Врз основа на најновите американски упатства за PFOA во водата за пиење, дождовницата насекаде ќе биде оценета како небезбедна за пиење“, рече Иан Казинс, главен автор на студијата за дождовницата.
„Иако во индустрискиот свет не пиеме често дождовница, многу луѓе ширум светот очекуваат дека е безбедна за пиење, и таа обезбедува многу од нашите извори на вода за пиење“, додаде Казинс.
Понатаму, земјоделството ширум светот зависи од врнежите, а сè што јадеме бара вода.
Ефектите врз човековото здравје од изложеноста на ниски еколошки нивоа на PFAS се неизвесни. Некои научници дури велат дека не постои врска помеѓу PFAS и здравствени проблеми.
Сепак, Агенцијата за токсични супстанции и регистар на болести вели дека изложеноста на PFAS може да доведе до поголем ризик за рак на бубрезите или тестисите, зголемено ниво на холестерол и оштетување на црниот дроб и имунолошкиот систем.
Покрај тоа, една неодамнешна студија спроведена во Сингапур, покажа дека жените со повисоки нивоа на „засекогаш хемикалии“ во крвта имаат 40% помали шанси да забременат во рок од една година од обидот да забременат, објавија неколку медиуми.
Експертите со години бараат нови ограничувања на PFAS, а студиите како овие редовно ги обновуваат повиците за тоа.
„Не може малкумина да имаат економска корист додека ја загадуваат водата за пиење на милиони други и предизвикуваат сериозни здравствени проблеми“, изјави д-р Џејн Мунк, управен директор на Фондацијата за пакување храна во Цирих.
„Огромните износи што ќе чинат за намалување на PFAS во водата за пиење до нивоа што се безбедни, врз основа на сегашното научно разбирање, треба да ги плати индустријата што ги произведува и користи овие токсични хемикалии“, рече Мунк.
Во јуни 2021 година, двопартиска група сенатори го воведе „Законот без PFAS во козметиката“ за да ја забрани употребата на PFAS во козметиката и предметите за лична нега. Предлог-законот не успеа да се префрли во комисијата.
Сепак, многу компании ветија дека ќе престанат да користат PFAS во нивните производи, вклучително и некои брендови за облека, брза храна и спортски на отворено. Институтот за зелена научна политика состави листа на брендови на производи кои се без PFAS, а кои се достапни на интернет.
За среќа, научниците неодамна пронајдоа метод за разградување на „засекогаш хемикалии“, што е голем напредок во справувањето со широко распространетата контаминација на животната средина низ светот, според истражувањето објавено во „Science“.
Новата техника на ниски температури за разградување на PFAS се покажа како многу ефикасна.
„Основното знаење за тоа како се деградира PFAS е единствената најважна работа што произлегува од оваа студија“, рече Вил Дихтел, истражувач и коавтор на новата студија.
Но, додека научниците не го применат новиот метод за да се ослободат од „засекогаш хемикалиите“, добар начин да ја ограничиме нашата изложеност на нив е со купување производи без PFAS кога треба да ги замениме нашите.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
