08.05.2023 Скопје
Турција, земја со околу 85 милиони жители, во недела на 14 мај избира претседател и парламент, на избори кои многумина ги сметаат за најнеизвесни во последните 20 години.
На едната страна е Реџеп Таип Ердоган, актуелниот претседател, кој континуирано владее со земјата од 2002 година, а на другата страна е Кемал Киличдароглу, кому предизборните анкети му даваат мала предност и кој е на чело на т.н. сојузот на опозициските партии. Ердоган дојде на власт како основач на умерената исламистичка Партија на правдата и развојот (АКП), додека неговиот противкандидат Киличдароглу е на чело на Републиканската народна партија (ЦХП) од 2007 година и е повеќе ориентиран кон кемалистичкиот секуларизам.
Освен Ердоган и Киличдароглу, во трката има уште двајца кандидати и тоа Мухарем Инџе и Синан Оган, но тие немаат никакви шанси, а аналитичарите сметаат дека нивната кандидатура оди рака под рака со самиот Ердоган.
Инаку, овие избори, најнеизвесните во последните две децении, очигледно ќе бидат одлучени од внатрешните прашања и покрај надворешнополитичките успеси со кои се фали Ердоган. Економската нестабилност, инфлацијата над 50 отсто, падот на животниот стандард на населението се дел од она што во моментов не му оди на Ердоган. Исто така, големо прашање е како ќе гласаат 11-те провинции кои некогаш беа поволни за Ердоган, кои беа погодени од страшен земјотрес во кој животот го загубија околу 50.000 луѓе.
На тој простор луѓето се револтирани и главно незадоволни од реакцијата на државата, а Киличдароглу во сето тоа ја гледа својата шанса. Сепак, на крајот ќе одлучат нијансите, а мнозинството би можеле да го добијат околу пет милиони млади луѓе кои првпат излегуваат на избори и кои освен владата на Ердоган не знаат за друга влада. Она што е интересно е самата кампања бидејќи, додека од една страна Ердоган отвора нуклеарни централи, се слика со турски астронаути и го најавува новото време на модерна Турција, Киличдароглу прашува колку чини кромидот на митинзите и на јавните настапи.
Покрај тоа, Киличдароглу не се двоумеше да му постави на Ердоган неколку многу тешки прашања во претходните месеци. Освен внатрешните прашања за економијата, девалвацијата на лирата, високите цени итн. опозицискиот лидер се обидува да ги наметне темите за човековите права, сириските бегалци, односите со Либија, Грција, Палестина итн., истовремено најавувајќи отворање кон Западот, а помалку кон Русија, со која Ердоган се повеќе негува. отколку добри односи со години. На овие избори, кои се одржуваат во недела, предноста на опозицијата е што успеа на одреден начин да го обедини она што многумина го сметаа за невозможно.
Во шесте опозициски партии кои го поддржуваат Киличдароглу, тие се исламистички, левичарски, десничарски, национални и сите имаат само една цел, да го тргнат Ердоган од политичката сцена и, како што многумина можат да кажат, да обединат длабоко поделена земја. За разлика од Ердоган, кој е доста авторитетен лидер, Киличдароглу е поумерен, поподготвен за компромиси и многу поориентиран кон Западот, односно Европската Унија, што ќе биде една од неговите надворешнополитички цели.
Инаку, Турција, која се наоѓа меѓу Европа и Блискиот Исток, ја има една од најважните геостратешки позиции во светот. Овој факт и овозможува да води прилично автономна политика, која Ердоган ја користеше во последните години за да нагласи дека Турција е ослободена од економско и политичко ропство.
Една од главните пораки на противникот на Ердоган е дека, доколку победи, ќе го врати парламентарниот систем, наместо претседателскиот, кој Ердоган за да ја зацврсти својата власт го воведе во 2017 година. Со таа реформа од 2017 година, Ердоган значително ја прошири и консолидираше својата моќ, а денес практично ги контролира политиката, администрацијата и судството и, како што многумина велат, повеќе од кој било турски политичар во последните 100 години.
За разлика од претседателските, парламентарните избори во земја со претседателски систем се следат со помал интерес. Во моментов, според анкетите, и Ердоган и Киличдароглу имаат околу 30 отсто од гласовите, а доколку ниту еден од кандидатите не освои повеќе од 50 отсто од гласовите, вториот круг ќе се одржи на 28 мај.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
